Ψυχοπαθολογία

Διαταραχές συνείδησης

Α. Διαύγεια (ποσοτικές διαταραχές)

- μειωμένη διαύγεια:
1. Ελαφρά υπνηλία: νύστα, ψυχοκινητική επιβράδυνση, ↓ προσοχής
2. Υπνηλία: απάθεια, αδιαφορία για το περιβάλλον, ευχερής αφύπνιση με λεκτικά ερεθίσματα
3. Νάρκη: δυσχερής αφύπνιση, (μόνο με πρόκληση άλγους).
4. Προκωματώδης κατάσταση: ανέφικτη αφύπνιση, κατάργηση ορισμένων αντανακλαστικών
5. Κώμα

Παρατηρείται σε καταστάσεις οξείας προσβολής ΚΝΣ:
• ΚΕΚ
• Αυξημένη ενδοκράνια πίεση
• Διαταραχές αιμάτωσης και οξυγόνωσης εγκεφάλου
• Επιληπτικές κρίσεις
• Φλεγμονές του εγκεφάλου
• Τοξικές καταστάσεις (μεταβολικά νοσήματα, υπερδοσολογία φαρμάκων, αλκοόλ, ναρκωτικά)

- αυξημένη διαύγεια
καταστάσεις:
• τοξίκωση από ψυχοδραστικές ουσίες
• επεισόδια μανίας
• αρχικό στάδιο ψυχωτικών διαταραχών


(Ποιοτικές διαταραχές):
Β. Συνοχή και ροή των βιωμάτων
Διάσπαση ή κατακερματισμός συνοχής και ροής των βιωμάτων συνείδησης.
Παρατηρείται σε οξείες προσβολές του ΚΝΣ ιδιαίτερα σε επιπλοκές χρόνιου αλκοολισμού (delirium tremens) και άλλες τοξικές καταστάσεις (LSD, PCP, κοκαΐνη,TCA, αντιχολινεργικά κ.α.)
Συνοδεύεται από:
• Διαταραχές προσοχής
• Διαταραχές προσανατολισμού
• Διαταραχές αντίληψης
• Ψυχοκινητική ανησυχία ή διέγερση
• Διαταραχές οργάνωσης σκέψης και ομιλίας
• Άγχος, αμηχανία

Γ. Εύρος πεδίου συνείδησης
στένωση πεδίου: η προσοχή απορροφάται αποκλειστικά από συγκεκριμένα βιώματα, ενώ υπάρχει αδιαφορία για τον περίγυρο. Χαρακτηρίζει τις λεγόμενες λυκοφωτικές καταστάσεις και απαντάται σε ποικίλες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις:
πρωτογενείς όπως
• Αντίδραση τρόμου σε οξύ ψυχοτραυματισμό (ιστριονικού τύπου προσωπικότητα)
δευτερογενείς όπως
• Τοξικές καταστάσεις ενδογενείς ή εξωγενείς
• ΚΕΚ
• Αρτηριοσκλήρυνση ή υποξαιμία εγκεφάλου
• Αυτοματική φυγή επί κροταφικής επιληψίας (μηδενισμός εύρους)
• Οξέα επεισόδεια ψυχικών διαταραχών που κυριαρχούνται από έντονο άγχος και φόβος
Παρεμφερείς είναι και οι ονειροειδείς διαταραχές της συνείδησης, στις οποίες η προσοχή του ατόμου απορροφάται από συναισθηματικά έντονα φορτισμένες και ψευδαισθητικές σκηνές (δε συνοδεύονται από αμνησία):
• Οξεία ψυχωσική διαταραχή
• Τοξικές καταστάσεις
• Επιληψία





Διαταραχές ψυχοκινητικότητας
Ορισμός: παθολογικές επιδράσεις της ψυχικής κατάστασης στο κατά τα λοιπά νευροπαθολογικά αλώβητο κινητικό σύστημα.

Α. Υπερκινησίες
1. Κινητική υπερδραστηριότητα: αύξηση σκόπιμης δραστηριότητας, αύξηση ρυθμού και αριθμού στοχοκατευθυνόμενων κινήσεων.
Καταστάσεις:
• υπομανία, μανία
• τοξίκωση από ψυχοδιεγερτικά (κοκαΐνη, αμφεταμίνες)

2. Ψυχοκινητική ανησυχία: αγχώδης επαγρύπνηση και άσκοπες κινητικές δραστηριότητες
Καταστάσεις:
• αγχώδεις διαταραχές (γενικευμένο άγχος)
• συναισθηματικές διαταραχές (διεγερμένη κατάθλιψη, δυσφορική μανία)
• ψυχωτικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια
• οξέα συγχυτικά επεισόδια (deliria)

3. Ψυχοκινητική διέγερση: ψυχοκινητική ανησυχία + επιθετικότητα. Κυμαίνεται από απλή ευερεθιστότητα έως την άσκηση βίας σωματικής ή λεκτικής
Καταστάσεις:
• Ψυχωτικές διαταραχές
• Δυσφορική μανία
• Διαταραχές προσωπικότητας

Β. Υποκινησίες
Ορισμός: μείωση κινητικότητας, αυθόρμητης ή επαγόμενης από ερεθίσματα
1. Ψυχοκινητική επιβράδυνση: ελάττωση αριθμού και επιβράδυνση ρυθμού κινήσεων και εκφοράς λόγου, (αύξηση λανθάνοντος χρόνου απάντησης, μακρές παύσεις), αργός βηματισμός
2. Εμβροντησία (stupor): πλήρης ακινησία και βωβότητα, άρνηση λήψης τροφής και υγρών, έλλειψη αντιδραστικότητας στα ερεθίσματα
Καταστάσεις:
• Σχιζοφρένεια
• Μείζονα καταθλιπτική διαταραχή
• Άνοια
• Αντίδραση σε οξύ ψυχοτραυματικό συμβάν

Γ. Παρακινησίες
Ορισμός: παράδοξες κινητικές εκδηλώσεις

1. Στερεοτυπίες: επαναλαμβανόμενες κινήσεις κορμού, άκρων και κεφαλής χωρίς οποιαδήποτε σκοπιμότητα
2. Ιδιοτροπισμοί: επαναλαμβανόμενες κινήσεις, που είναι άσκοπες για τη δεδομένη χρονική στιγμή
3. Ψυχοκινητικές εκδηλώσεις δίκην ηχούς:
α) ηχωλαλία: επανάληψη λέξεων
β) ηχωμιμία: μίμηση μορφασμών
γ) ηχωπραξία: μίμηση κινήσεων
4. Καταληψία: διατήρηση επί μακρό χρονικό διάστημα άβολων στάσεων
5. Κηρώδης ευκαμψία: διατήρηση στάσεων κατά την παθητική μετακίνηση άκρων
6. Αυτόματη υπακοή: υπερβολική συνεργασία κατά την παθητική μετακίνηση άκρων
7. Εναντιωματικότητα: προβολή αντίστασης στην παθητική μετακίνηση των άκρων
α) αρνητισμός: άρνηση συμμόρφωσης σε απλές υποδείξεις
8. Kινητική αμφιτιμία, αμφιπραξία, αμφιρρέπεια: αμφιταλάντευση ως προς την ολοκλήρωση κινητικής συμπεριφοράς
Καταστάσεις:
• Σχιζοφρένεια
• Μείζονες συναισθηματικές διαταραχές
• Άνοιες

Δ. Άλλες διαταραχές της ψυχοκινητικότητας
Αστασία, αβασία: αδυναμία ορθοστάτησης και βάδισης αντίστοιχα
Καταστάσεις:
• Σωματόμορφη διαταραχή μετατροπής
• Αγχώδεις διαταραχές, ιδιαίτερα διαταραχή πανικού (‘λυγίζουν τα γόνατά μου’, ‘δε με βαστούν τα πόδια μου’)
Διαταραχές προσοχής
1. Απροσεξία: άρση ικανότητας συγκέντρωσης ή εστίασης της προσοχής
2. Διάσπαση προσοχής: υπερβολικά βραχεία διάρκεια εστίασης προσοχής, εύκολη κόπωση ή εξάντληση
3. Ακαμψία και αδυναμία μετατόπισή της: υπερβολικά μεγάλη χρονική διάρκεια διατήρησής της στην εκάστοτε επιλεγμένη εστία
4. Περισπασιμότητα: συνεχής, διαδοχική, βραχεία και ανεξέλεγκτη εστίαση της προσοχής σε παρεμπίπτοντα ερεθίσματα
Καταστάσεις:
• Οξέα συγχυτικά επεισόδια (deliria): υπο-δραστήριος τύπος με ψυχοκινητική επιβράδυνση, βυθιότητα και σοβαρή διάσπαση προσοχής και υπέρ-δραστήριος τύπος με βαριά περισπασιμότητα
• Άνοια (χρόνια και βαριά διάσπαση)
• Σύνδρομο μετωπιαίου λοβού (αξιοσημείωτη περισπασιμότητα)
• ΚΕΚ
• Συναισθηματικές διαταραχές (μανία, κατάθλιψη)
• Αγχώδεις διαταραχές (GAD, PTSD)
• Ψυχωτικές διαταραχές
• ΔΕΠΥ


Διαταραχές προσανατολισμού
1. Στο χρόνο
2. Στο χώρο (γεωγραφικό και τοπογραφικό)
3. Στην τρέχουσα κατάσταση
4. Στην ταυτότητα(στην αυτοβιογραφία)
Καταστάσεις:
• Οξέα συγχυτικά επεισόδια (ντελίριο)
• Άνοια


Διαταραχές μνήμης
1. Δηλωτικής: η μνήμη καθημερινής ζωής (συμβάντα, πληροφορίες, αντικείμενα)
2. Επεισοδιακής ή αυτοβιογραφικής: συμβάντα με χωροχρονική σχέση, τα οποία βίωσε το άτομο
3. Σημασιολογικής: αφορά έννοιες, σύμβολα, αλλά όχι συμβάντα. Είναι η μνήμη της αφηρημένης σκέψης.

Α. Αμνησίες (υπομνησίες)
Ορισμός: εξασθένηση μνημονικής λειτουργίας
1. Γενικευμένη: ολική αμνησία χρονικών περιόδων παρελθόντος
Καταστάσεις: ΚΕΚ, λήψ τοξικών ουσιών, Α.Ε.Ε
2. Διάχυτη: απώλεια μνήμης αρχικά πρόσφατων γεγονότων, με προοδευτική επέκταση σε παλαιότερα
Καταστάσεις: άνοιες
3. Οπισθοδρομική αμνησία: γενικευμένη αμνησία με προοδευτική επέκτασή της από τα πρόσφατα στα παλαιότερα πριν την εγκατάσταση αμνησίας
Καταστάσεις: άνοιες
4. Εμπροσθοδρομική: αδυναμία ανάκλησης γεγονότων που συνέβησαν μετά την εγκατάσταση της αμνησίας.
καταστάσεις: τοξίκωση από αλκοόλ, σύνδρομο Korsakoff
5. Περιγεγραμμένη: αμνησία περιγεγραμμένης χρονικής περιόδου
6. Επιλεκτική: αμνησία ορισμένων γεγονότων, συνήθως ψυχοτραυματικών, ανεξαρτήτως χρονικής περιόδου καταστάσεις: ψυχογενείς αμνησίες, ιστριονικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας

Β. Παραμνησίες
Ορισμός: παραποίηση αναμνήσεων​
1. Αλλομνησίες (μνημονικές παραισθήσεις): αναδιευθέτηση αναμνήσεων, υπό την επίδραση της τρέχουσας ψυχοσυναισθηματικής κατάστασης
2. Ψευδομνησίες (μνημονικές ψευδαισθήσεις): επινόηση ανάμνησης συμβάντων, που ουδέποτε συνέβησαν.
​α) μυθοπλασία: κάλυψη κενών μνήμης με φανταστικά γεγονότα
​καταστάσεις: σύνδρομο Korsakoff
, άνοιες
​β) μυθομανία: σκόπιμη επινόηση γεγονότων, με δευτερογενές όφελος
​καταστάσεις: διαταραχές προσωπικότητας,

Γ. Υπερμνησίες
Ορισμός: αυξημένη επιτέλεση μνημονικής λειτουργίας
a. Μόνιμες:
Καταστάσεις: αυτισμός (‘υπερτροφία’ σημασιολογικής μνήμης υλικού που μπορεί να αποστηθιστεί)
b. Παροδικές
Καταστάσεις:
• έντονες συγκινησιακές αναστατώσεις (μεγάλος κίνδυνος, θάνατος προσφιλών προσώπων)
• υπομανία, μανία

Διαταραχές αντίληψης

Ποσοτικές

Α. Υπεραισθησίες: αύξηση έντασης αντιληπτικών βιωμάτων ή συστατικών μερών τους.
Καταστάσεις: μανία, διεγερτικές ουσίες
Β. Υπαισθησίες: άμβλυνση αντιληπτικών βιωμάτων
Καταστάσεις: μείζονα κατάθλιψη

Ποιοτικές

Α. Παραισθήσεις
Ορισμός: στρεβλωμένα αντιληπτικά βιώματα υπαρκτών αντικειμένων της αντίληψης. Η επέλευσή τους επηρεάζεται από τη συναισθηματική κατάσταση και τις περιβαλλοντικές συνθήκες (κακός φωτισμός, θόρυβοι). Συχνές σε όλους τους ανθρώπους. Ακολουθούνται από αναγνώριση της αντιληπτικής πλάνης.
Καταστάσεις:
• φυσιολογικά άτομα (βραχέα επεισόδια)
• ψυχώσεις (παραληρητικές παραγνωρίσεις: παραισθήσεις που δεν δεν ακολουθούνται από αναγνώριση της αντιληπτικής πλάνης)

Β. Ψευδοψευδαισθήσεις
Ορισμός:
• Αντιληπτικά βιώματα επί απουσίας αντικειμενικής πηγής εκπομπής ερεθισμάτων
• Επηρεάζονται από κριτικά αντεπιχειρήματα και αναιρετικές μαρτυρίες (υπάρχει εναισθησία)
Καταστάσεις:
Σε παθολογικές καταστάσεις όπως:
• επιληψία κροταφικού λοβού
• βλάβες αισθητηριακών οργάνων (ωτίτιδα, γλαύκωμα κ.α.)
• χρήση τοξικών ουσιών (LSD κ.α.)
• ερεθισμό του εγκεφαλικού φλοιού (νεοπλάσματα)
• υστερικά άτομα (υστερική ψύχωση)
αλλά και σε φυσιολογικά άτομα:
• σε συνθήκες αισθητηριακής αποστέρησης
• σε συνθήκες κόπωσης
• σε συνθήκες υποβολής
• στο στάδιο έλευσης του ύπνου (υπναγωγικές)
• στο στάδιο αποδρομής του ύπνου (υπνοπομπικές)

Γ. Ψευδαισθήσεις
Ορισμός:
• Αντιληπτικά βιώματα επί απουσίας αντικειμενικής πηγής εκπομπής ερεθισμάτων.
• Συνοδεύονται από απόλυτη βεβαιότητα για την ύπαρξή τους
• Παραμένουν ανεπηρέαστα από κριτικά αντεπιχειρήματα και αναιρετικές μαρτυρίες.
• Στο επίκεντρο του θεματικού περιεχομένου βρίσκεται ο ασθενής
1. Ακουστικές
α) μη λεκτικές (στοιχειώδεις): ήχοι, θόρυβοι
καταστάσεις: οργανικό ψυχοσύνδρομο, σχιζοφρένεια
β) λεκτικές (οργανωμένες): λέξεις, φράσεις, συνεχής ομιλία
​- σε 2ο ή 3ο πρόσωπο
​- υβριστικές, απειλητικές, επικριτικές, προτρεπτικές, φιλικές, εξυψωτικές, υποστηρικτικές
Καταστάσεις:
• Σχιζοφρένεια
• Μείζονα κατάθλιψη (σύντονες με το συναίσθημα)
• Μανία (σύντονες με το συναίσθημα)
γ) ηχώ σκέψης: μεγαλόφωνη ακρόαση από τον ασθενή των ίδιων του των σκέψεων
Καταστάσεις: σχιζοφρένεια (παθογνωμονικό σημείο)
2. Οπτικές
α) απλές ή στοιχειώδεις: σκιές, λάμψεις, χρώματα, φώτα
β) σύνθετες ή οργανωμένες: μορφές ανθρώπων, αγίων, δαιμονικών πνευμάτων, ζώων.
​- λιλιπούτειες: μορφές νάνων, συχνές στο τρομώδες παραλήρημα αλκοολικών (ντελίριο)
​- εαυτοσκοπία: το άτομο βλέπει τον εαυτό του (ΑΕΕ βρεγματικού, φλεγμονές ΚΝΣ)
​- φωτογραφικές: στατικές εικόνες
​- σκηνικές ή κινηματογραφικές: εικόνες που μεταβάλλονται συνεχώς (επιληψία)
Καταστάσεις:
• Ντελίριο (λιλιπούτειες)
• Επίδραση ψυχοδραστικών ουσιών (ψευδαισθησιογόνα)
• Επιληψία (κυρίως στατικές και κινηματογραφικές)
Σχεδόν ανύπαρκτες στη σχιζοφρένεια

3. Οσφρητικές
a. δυσοσμίες από σάπια τρόφιμα, σώματα συνανθρώπων ή του ίδιου.
b. δηλητηριώδη αέρια (γκάζι) στον εισπνεόμενο αέρα.

4. Γευστικές: δυσάρεστες γεύσεις δηλητηριωδών ουσιών που αναμίχθηκαν στην τροφή.
Καταστάσεις (οσφρητικές και γευστικές):
• Σχιζοφρένεια
• Κατάθλιψη
• Κροταφική επιληψία
• Οργανικές ψυχωτικές εκδηλώσεις

5. Απτικές
a. νυγμών
b. τριβής
c. πίεσης
d. κρούσεων
e. έρπυσης ζωυφίων (Κοκαΐνη)

6. Κοιναισθητικές
a. αλλοίωσης εσωτερικών οργάνων
- θέσης
- σχήματος
- μεγέθους
- λειτουργίας (απόφραξη, κοίλανση, πλήρωση, τρώση, νέκρωση συμπαγών οργάνων ή σπλάχνων)
b. παρουσίας ξένων σωμάτων σε συμπαγή όργανα ή σπλάχνα
c. ηλεκτρικών εκκενώσεων στο εσωτερικό διαφόρων περιοχών του σώματος
d. Αιθουσαίες ψευδαισθήσεις: περιστροφή, πτώση, ανύψωση
e. Κιναισθητικές: βιώματα ακούσιας κίνησης μελών του σώματος
Καταστάσεις: ψυχωτικές καταστάσεις πρωτογενείς ή δευτερογενείς
Δυσχερής η διάκριση μεταξύ κοιναισθητικής ψευδαίσθησης και υποχονδριακών ή σωματικών παραληρητικών ιδεών

Διαταραχές ομιλίας

Α. διαταραχές άρθρωσης του λόγου
1. Τραυλισμός: δυσχέρεια άρθρωσης χειλικών, γλωσσικών ή έρρινων φωνημάτων με αποτέλεσμα την καθυστερημένη, βεβιασμένη ή επαναληπτική εκφορά τους, ειδικά σε συνθήκες συναισθηματικής αναστάτωσης.
2. Δυσαρθρία: γενικευμένη δυσχέρεια άρθρωσης φωνημάτων της γλώσσας.
Καταστάσεις δυσαρθρίας:
• Συναισθηματική αναστάτωση
• Οξέα συγχυτικά επεισόδια
• Ανάνηψη μετά από επιληπτικό επεισόδιο (και ECT)
• Αλκοολική μέθη
• Κατασταλτικά ΚΝΣ (κυρίως βενζοδιαζεπίνες)
• Νευροπαθολογικές διατ/χές (εξωπυραμιδικά σύνδρομα)
• Μυοσκελετικές βλάβες σχετικών με τη φώνηση ανατομικών περιοχών

Β. διαταραχές προσωδίας του λόγου
1. Απροσωδία: απώλεια μουσικότητας προφορικού λόγου και η συνακόλουθη εκφορά μονότονης, συναισθηματικά ανέκφραστης ομιλίας. Πιθανόν οφείλονται σε λειτουργικές ή ανατομικές βλάβες της περιοχής Broca στο μη επικρατούν ημισφαίριο
Καταστάσεις:
• Μείζονες καταθλιπτικές διαταραχές
• Σχιζοφρένεια
• Άνοια

Γ. Διαταραχές έντασης του λόγου
1. Υπερφωνίες: ιδιαίτερα υψηλή ένταση φωνής
Καταστάσεις: όλες οι ψυχοδιεγερτικές καταστάσεις συναισθηματικές, ψυχωσικές, αγχώδεις, δευτερογενείς ψυχικές διαταραχές και διαταραχή προσωπικότητας
2. Υποφωνίες: πολύ χαμηλή ένταση φωνής
Καταστάσεις:
• Μείζονα κατάθλιψη
• Άνοια
• Υπολειμματική σχιζοφρένεια

Δ. Διαταραχές ρυθμού και της ταχύτητας εκφοράς του λόγου
1. Βωβότητα: μείζονα κατάθλιψη, άνοια, κατατονική ή υπολειμματική σχιζοφρένεια, νοητική στέρηση, ντελίριο,
2. Βραδυφημία: μείζονα κατάθλιψη, άνοια, υπολειμματική σχιζοφρένεια
3. Επιβράδυνση σκέψης: επιβράδυνση ειρμού, μείωση αριθμού ιδεών. Οδηγεί στην αδυναμία λήψης αποφάσεων. Καταστάσεις: κατάθλιψη
4. Ταχυφημία: ασθενείς με ψυχοκινητική ανησυχία ή διέγερση
5. Ιδεοφυγή: διατήρηση συνοχής σκέψεων, αλλά με συνεχή και ταχύτατη μετατόπιση θεματικού περιεχομένου. Καταστάσεις: μανία
6. Λογόρροια: μανία ή υπομανία (προκύπτει από συνδυασμό αυξημένης ψυχοκινητικότητας και ιδεόρροιας)


Ε. Διαταραχές ροής και οργάνωσης λόγου (γραμματικότητας)
- Λεξικολογική παράβλεψη:
Παρουσιάζεται στην αφασία Broca. Επίσης στις σχιζοφρενικές διαταραχές:
1. Λεξικολογικοί νεολογισμοί ή νεολεξίες: επινόηση καινοφανών λέξεων
2. Σημασιολογικοί νεολογισμοί ή νεολεξίες: απόδοση καινοφανών σημασιών σε γνωστές λέξεις
3. Σχιζολαλία ή Νεολαλία: Ομιλία που σφύζει νεολογισμών
- Συντακτική παράβλεψη: Οργάνωση και ροή λόγου
1. Ανακοπές: αδόκητες παύσεις στο μέσο της εκφοράς κάποιας φράσης ή μεταξύ δυο διαδοχικών φράσεων
2. Εκτροχιασμός: προοδευτική δυσκολία στη διατήρηση του νοηματικού στόχου. (Ουλής: συνεχής, προοδευτική ή αλματώδης μετατόπιση της θεματικής εστίας με αποτέλεσμα αφενός τη μη ολοκλήρωση των επιμέρους θεμάτων και αφετέρου την έλλειψη συνάφειας).
- Σχιζοταξία: ανεπαίσθητη μετατόπιση θεματικής εστίας
- Σχιζοφασία: αδυναμία κατανόησης λόγου
3. Ασάφεια νοήματος: διατήρηση συνοχής σκέψεων, αλλά χωρίς σαφή νοηματικό στόχο.
4. Ασυναρτησία: Χάλαση συνειρμικών δεσμών με έλλειψη συνεκτικότητας και νοηματικής αλληλουχίας
5. Κατ’ εφαπτομένη σκέψη: συναφείς, αλλά θεματικά άσχετες απαντήσεις σε ερωτήσεις του εξεταστή
6. Υπερλεπτομερειακός λόγος: βρίθει ανούσιων και επουσιωδών λεπτομερειών, διατηρείται όμως ο στόχος.
7. Πενία περιεχομένου: φτωχό πληροφοριακό περιεχόμενο.
8. Πλατειασμός
Καταστάσεις:
• Νοητική υστέρηση
• Σχιζοφρένεια
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• Επιληψία
9. Λεκτικοί αυτοματισμοί, ιδιοτροπισμοί, στερεοτυπίες: επαναλαμβανόμενες παρένθετες εκφράσεις, συχνά άσχετες με τα λοιπά λεγόμενά τους.
Καταστάσεις: σχιζοφρένεια
10. Κοπρολαλία, κοπροφασία: παρένθετες βωμολοχίες
Καταστάσεις: διαταραχή Gilles de la Tourette​
11. Εμμονές: συνεχείς επαναλήψεις των ίδιων εκφράσεων (απλά, δεν ξεκολλά από το μυαλό τους η φράση)
Καταστάσεις:
• Ντελίριο
• Άνοια

ΣΤ. Διαταραχές ποσότητας εκφερόμενου λόγου
Λογοπενία: ελάττωση του ποσού ομιλίας με βραχείες μονολεκτικές απαντήσεις και αύξηση του λανθάνοντος χρόνου απάντησης
καταστάσεις:
• κατάθλιψη
• υπολειμματική και κατατονική σχιζοφρένεια
• άνοιες
Πληθωρικότητα λόγου: άφθονη ποσοτικά ομιλία, η οποία βρίθει εξωραϊστικών λεπτομερειών
Καταστάσεις:
• Μανία ή υπομανία
• Αγχώδεις διαταραχές
• Κλινικά σύνδρομα με ψυχοκινητική ανησυχία

Διαταραχές περιεχομένου σκέψης

Α. Παραληρητικές ιδέες
Ορισμός:
• Λανθασμένες: βαθιά εγκυστωμένες και επίμονες πεποιθήσεις, βασισμένες σε λανθασμένα συμπεράσματα σχετικά με την εξωτερική ή εσωτερική πραγματικότητα
• Ακλόνητες: δεν συνοδεύονται από την επίγνωση του παθολογικού και από διαταραχή συνείδησης και δε διορθώνονται με λογικά επιχειρήματα
• Βρίσκονται σε δυσαρμονία με το επικρατούν κοινωνικό, εκπαιδευτικό και πολιτισμικό υπόβαθρο
Χαρακτηριστικά πρωτογενούς παραληρήματος:
- Παραληρητικό προαίσθημα: αίσθηση ότι το άτομο συμμετέχει σε κάτι σημαντικό αλλά απροσδιόριστο.
- Παραληρητική αντίληψη: άμεσης ανάπτυξης, αιφνίδια και πλήρως οργανωμένη παραληρητική νοηματοδότηση ενός πραγματικού, αλλά ουδέτερου αντιληπτικού ερεθίσματος. Η καινούρια νοηματοδότηση δε σχετίζεται με τη συναισθηματική κατάσταση του αρρώστου (δ/δ παραληρητική παραγνώριση)
το πρωτογενές παραλήρημα θεωρείται παθογνωμονικό για τη σχιζοφρένεια στην αρχική της φάση.

Κυριότερες μορφές:
1. Δίωξης
2. Συνωμοσίας
3. Κατασκόπευσης ή παρακολούθησης
4. Αναφοράς
5. Συσχετισμών
6. Ενοχής και αυτομομφής
7. Υποχονδριακές
8. Μεγαλείου
9. Ζηλοτυπίας
10. Ερωτομανίας
11. Παραληρητικές παραγνωρίσεις

Διαταραχές της συνείδησης του εαυτού:
1. Βίωμα εκπομπής ή αναμετάδοσης σκέψεων
2. Εξωτερικής επίδρασης ή παθητικότητας: απόδοση σκέψεων, συναισθημάτων παρορμήσεων ή συμπεριφορών στην έξωθεν δράση αλλοτρίων επιδράσεων
α) βίωμα κατοχής από πνεύματα (πνευματοκατοχή)
β) βίωμα σχολιασμού σκέψεων ή και πράξεων
γ) ετεροκαθορισμός φώνησης, γραφής, σκέψεων (παρεμβολή σκέψης), συναισθημάτων, αισθήσεων, προθέσεων ή πράξεων
δ) υποκλοπή σκέψης: βίωμα έξωθεν υφαρπαγής σκέψης και παντελούς έλλειψης ιδίων σκέψεων

Β. Υπερτιμημένες ιδέες
Ορισμός:
1. είναι παραληρητικές ιδέες βραχείας διάρκειας
2. υποκινούνται από οξεία συναισθηματική αναστάτωση και παύουν μετά την αποδρομή της.

Γ. Φοβία: επίμονος, παράλογος υπερβολικός και σταθερά παθολογικός φόβος συγκεκριμένων ερεθισμάτων ή καταστάσεων, που οδηγεί σε μια ακαταμάχητη επιθυμία αποφυγής του επίφοβου ερεθίσματος.

Δ. Ιδεοληψίες
Ορισμός:
1. Επίμονα επαναλαμβανόμενες εικόνες, ιδέες ή παρορμήσεις οι οποίες αναγνωρίζονται ως προϊόντα του ψυχισμού και βιώνονται ως παρείσακτες και αγχογόνες. Υποκινούν σθεναρή αντίσταση, η οποία επιφέρει πενιχρά αποτελέσματα. Η προσωρινή εκτόνωση του υποκινούμενου άγχους επιτυγχάνεται με καταναγκαστικές τελετουργίες
Κυριότεροι τύποι ιδεοληψιών:
1. μόλυνσης: φόβος μόλυνσης από ακαθαρσίες ή παθογόνους μικροοργανισμούς
2. ελέγχου
3. τάξης και συμμετρίας: απαίτηση εύτακτης διευθέτησης πραγμάτων κατά απολύτως προκαθορισμένο τρόπο.
4. επιθετικότητας: φόβος απώλειας ελέγχου, και τέλεσης επικίνδυνων, ανήθικών ή βέβηλων πράξεων
5. σεξουαλικότητας: ενασχόληση με ενοχλητικές σεξουαλικές ιδέες, εικόνες ή παρορμήσεις
6. παθολογικής αμφιβολίας
7. συλλογής άχρηστων πραγμάτων: αδυναμία αποκομιδής εφημερίδων ή ειδών ρουχισμού
Κυριότεροι τύποι καταναγκασμών:
1. καθαριότητας
2. ελέγχου: τέλεση αναγκαίων για την προσωπική ασφάλεια πράξεων
3. τάξης
4. επανάληψης κινητικών ή νοητικών πράξεων με «μαγική» σπουδαιότητα
5. συλλογής άχρηστων πραγμάτων
καταστάσεις: ΙΨΔ και άλλες πρωτογενείς ή δευτερογενείς ψυχικές διαταραχές.


Διαταραχές συναισθήματος

1. Άγχος: φόβος επί απουσίας φοβογόνου ερεθίσματος
α) Φοβικό άγχος: πυροδότηση άγχους από εξωτερικά φοβογόνα ερεθίσματα
β)​Άγχος αναμονής: άγχος υποκινούμενο από επικείμενη έκθεση σε δυνητικά επικίνδυνες συνθήκες
γ)​Πανικός: εκρηκτικά επεισόδια άγχους βραχείας διάρκειας
δ)​Γενικευμένο άγχος: άγχος μικρής έντασης και μεγάλης διάρκειας

2. Θλίψη και κατάθλιψη
α)​Θλίψη: απλή ψυχική αντίδραση βραχείας διάρκειας σε αντίξοα συμβάντα. Στερείται ψυχοπαθολογικής σπουδαιότητας
β)​Κατάθλιψη: θλίψη μακράς χρονικής διάρκειας με ολική διάβρωση του ψυχισμού από αυτήν
Καταστάσεις:
• Κατάθλιψη
• Δυσθυμία

3. Ευφορία: κατάσταση ευδιαθεσίας, αυξημένης αυτοπεποίθησης και ενεργητικότητας. Σημαντική ψυχοπαθολογικά μόνο όταν είναι παρατεταμένη και γενικευμένη, διαβρώνοντας τη σκέψη.

4. Δυσφορία: συναισθηματική κατάσταση υπερέντασης, δυσαρέσκειας, κακοδιαθεσίας και ενόχλησης με εκρήξεις θυμού ή οργής που πυροδοτεί η άρνηση επιδοκιμασίας

Διαταραχές έκφρασης συναισθήματος
1. Συναισθηματική απροσφορότητα: κραυγαλέα αναντιστοιχία συναισθημάτων και περιεχόμενου σκέψης
2. Συναισθηματική δυσαρμονία: διάσταση βαρύτητας ερεθίσματος και συγκινησιακής ανταπόκρισης
3. Συναισθηματική άμβλυνση: συρρίκνωση του εύρους διακύμανσης συναισθημάτων
4. Συναισθηματική επιπέδωση: παντελής έλλειψη διακύμανσης συναισθήματος
Καταστάσεις: σχιζοφρενικές ψυχώσεις
5. Συναισθηματική ευμεταβλητότητα: συχνή, αδόκητη αμοιβαία μετάπτωση πολικών συναισθημάτων
6. Συναίσθημα απώλειας συναισθημάτων: αίσθημα απώλειας ικανότητας βίωσης συναισθημάτων
Καταστάσεις:
• Κατάθλιψη
• PTSD