Κατάθλιψη

Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Εξωτερική εμφάνιση: παραμελημένη, μειωμένη βλεμματική επαφή, άδειο βλέμμα

Συμπεριφορά: συχνό κλάμα (μερικοί αναφέρουν ότι είναι τόσο καταθλιπτικοί που δεν μπορούν να κλάψουν), κλινοφιλία, κοινωνική απόσυρση, αδυναμία εκπλήρωσης υποχρεώσεων)

Βούληση: υποβουλησία ή αβουλησία

Ψυχοκινητικότητα:
• ψυχοκινητική επιβράδυνση έως εμβροντησία
• ενίοτε ψυχοκινητική ανησυχία (άσκοπη δραστηριότητα: περπατάει πάνω κάτω, βογγάει, σφίγγει τα χέρια κ.α.)

Μνήμη: επηρεασμένη η βραχεία και απώτερη μνήμη σε ηλικιωμένους (ψευδοάνοια).

Προσοχή: δυσκολία συγκέντρωσης​Επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργικότητα, λόγω δυσκολίας λήψης
αποφάσεων και εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων
Ομιλία: υποφωνία, βραδυφημία ​

Σκέψη: ​
• Λιμνασμός ιδεών (κυριαρχεί μια σκέψη, που σχεδόν πάντα είναι αρνητική κα προκαλεί απελπισία)
• Λογοπενία, μονολεκτικές απαντήσεις, βραδύτητα σκέψης που γίνεται αντιληπτή ως βραδυφημία
• Ευχές θανάτου (στο 70% με ή χωρίς σχέδιο). 10 – 15% αυτοκτονούν τελικά, σε σπάνιες περιπτώσεις σκοτώνοντας και τα παιδιά τους, για να μη μεγαλώσουν μόνα τους.
• Εκσεσημασμένη ανησυχία για ήπιας σημασίας προβλήματα
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση, ιδέες αναξιότητας, υποτίμησης εαυτού, ανικανότητας, ενοχής.
• Παραληρητικές ιδέες: μπορεί να είναι συμβατές αλλά και ασύμβατες με το συναίσθημα
- αναξιότητας και αυτοϋποτίμησης
- ενοχής
- αναφοράς
- δίωξης (μπορεί να είναι συμβατές ή ασύμβατες με το συναίσθημα)
- υποχονδριακές (συνήθως σε μεγαλύτερες ηλικίες)
συνήθως οι παραληρητικές ιδέες δεν είναι αλλόκοτες, αλλά υπάρχουν κι αυτά:
- μηδενιστικό παραλήρημα: κάποιο μέρος του σώματός μου δεν υπάρχει, είναι νεκρό ή ξένο. Είμαι νεκρός, όλοι είμαστε νεκροί. Η Κατάθλιψη με μηδενιστικό παραλήρημα χαρακτηρίζεται ως σύνδρομο Cotard.

Αντίληψη:
• Ακουστικές ψευδαισθήσεις σε 2ο πρόσωπο, σύντονες (κατάρες, ύβρεις, επιτιμητικά σχόλια) ή μη
• Απτικές, κοιναισθητικές και λοιπές ψευδαισθήσεις, είναι συχνότερες στο καταθλιπτικό, παρά στη μανία

Συναίσθημα:
• Καταθλιπτικό. Ο ασθενής αισθάνεται στεναχωρημένος, δυστυχής, ανίκανος, απελπισμένος, αβοήθητος, ανασφαλής, απαισιόδοξος.
Διαφορική διάγνωση από καταθλιπτικό συναίσθημα, απότοκου γεγονότων ζωής (‘εξωγενής κατάθλιψη’), όπου…
- η διάθεση χειροτερεύει το βράδυ
- δεν αλλάζει η ποιότητα του συναισθήματος, το οποίο είναι γνώριμο από παλαιότερες καταστάσεις.
- το συναίσθημα δονείται, δηλαδή αλλάζει με ευχάριστα περιβαλλοντικά ερεθίσματα
• Άγχος, ανησυχία (εκσεσημασμένη ανησυχία για μικροπροβλήματα)
• Ανηδονία
• Ημερήσια διακύμανση διάθεσης: χειρότερη το πρωί (πρωινή δυσθυμία)

Ύπνος:
• Ενδιάμεση και τελική αϋπνία (σπανιότερα υπάρχουν προβλήματα στην έλευση του ύπνου): Κοιμάται συνήθως εύκολα, ξυπνάει όμως γρήγορα, δυσκολεύεται να ξανακοιμηθεί και γενικά κάνει διαταραγμένο ύπνο.
• Υπερυπνία σε κάποιους ασθενείς

Όρεξη:
• Μειωμένη με απώλεια βάρους.​Κατάθλιψη με άτυπα χαρακτηριστικά
• Αυξημένη σε ορισμένες περιπτώσεις

Σεξουαλική διάθεση και ικανότητα: μειωμένη

Σωματικές αιτιάσεις: δυσκοιλιότητα, γαστρική δυσφορία, βάρος ή πόνος στο στήθος, κεφαλαλγία
ΔΙΑΓΝΩΣΗ DSM IV

1. Καταθλιπτική διάθεση
2. Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης (ανηδονία)
που διαρκούν τουλάχιστον 2 εβδομάδες,
υφίστανται σχεδόν καθημερινά και κατά το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας,
και στη δυσθυμία, όπου επιπλέον υπάρχει αίσθημα απελπισίας και χαμηλή αυτοεκτίμηση
αντιπροσωπεύουν σαφή αλλαγή στη λειτουργικότητα
και συνυπάρχουν με τουλάχιστον 3 από:
3. Εύκολη κόπωση ή απώλεια ενεργητικότητας
4. Ψυχοκινητική επιβράδυνση ή διέγερση
5. Σημαντική αλλαγή όρεξης ή και βάρους (αύξηση ή μείωση)
6. Αϋπνία ή υπερυπνία
7. Μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων
8. Αυτοκτονικός ιδεασμός
9. Ιδέες αναξιότητας, υπέρμετρης ή απρόσφορης ενοχής (δυνατό να είναι και παραληρητικές)
ICD 10 (στο DSM θεωρούνται ως ένα): 9. μειωμένη αυτοεκτίμηση
​10. αίσθημα ενοχής​
Να μη συμπεριλαμβάνονται συμπτώματα που οφείλονται σε γενική σωματική διαταραχή ή ασύμβατες με τη διάθεση παραληρητικές ιδέες
Τα παραπάνω συμπτώματα:
Β. δεν πληρούν κριτήρια μικτού επεισοδίου
Γ. προκαλούν σημαντική ενόχληση ή έκπτωση λειτουργικότητας
Δ. δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ή γενικής σωματικής κατάστασης
Ε. δεν εξηγούνται καλύτερα με το πένθος. Δηλαδή είτε:
• διαρκούν περισσότερο από 2 μήνες κατόπιν μείζονος ψυχοτραυματικού γεγονότος είτε:
• υπάρχει πολύ έντονη έκπτωση λειτουργικότητας, αυτοκτονικός ιδεασμός, ψυχωτικά συμπτώματα


ICD 10:
• Ήπιας βαρύτητας: 4 συμπτώματα
τουλάχιστον 2 θα πρέπει να είναι: ​1. καταθλιπτική διάθεση, 2. ανηδονία, 3. μειωμένη ενεργητικότητα
• Μέτριας βαρύτητας: 6 συμπτώματα
τουλάχιστον 2 θα πρέπει να είναι: ​1. καταθλιπτική διάθεση, 2. ανηδονία, 3. μειωμένη ενεργητικότητα
• Μεγάλης βαρύτητας: 8 συμπτώματα
εκ των οποίων τα 3 να είναι: ​1. καταθλιπτική διάθεση, 2. ανηδονία, 3. μειωμένη ενεργητικότητα




ΠΟΡΕΙΑ - ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Έναρξη: σταδιακή
Πρόδρομα συμπτώματα (διαρκούν 3-4 εβδομάδες):
• Δυσφορική διάθεση
• Πτώση ενεργητικότητας
• Ανορεξία
• Αϋπνία
Διάρκεια:
• Αυτόματη ύφεση, συνήθως σε 4 – 12 μήνες
• Με θεραπεία: βελτίωση σε 2 – 3 εβδομάδες, ύφεση σε 6 – 8 εβδομάδες
Εξέλιξη:
1. Μερική αποδρομή εικόνας, με τα συμπτώματα να επιμένουν για μήνες ή χρόνια
2. Πλήρης ύφεση επεισοδίου, χωρίς να εμφανιστεί ποτέ ξανά (1/3 των περιπτώσεων)
3. Πλήρης ύφεση, με επανεμφάνιση καταθλιπτικών (60% πιθανότητα) ή μανιακών επεισοδίων (5-10%), ακόμα και μετά από μια δεκαετία
Όσο περισσότερα συμπτώματα έχει κανείς κατά το πρώτο επεισόδιο, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να υποτροπιάσει.









ΤΥΠΟΙ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΟΥ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ

1. Χωρίς ψυχωτικά συμπτώματα (μείζων κατάθλιψη, ενδογενής κατάθλιψη)
2. Με ψυχωτικά συμπτώματα (ψυχωτική κατάθλιψη) : βαρύτερη πρόγνωση, αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονίας
a. συμβατά με τη διάθεση
b. ασύμβατα με τη διάθεση
3. Με μελαγχολικά στοιχεία (μελαγχολική κατάθλιψη)
Τουλάχιστον 1 από:
a. Ανηδονία
b. Απώλεια απαντητικότητας σε συνήθη ευχάριστα ερεθίσματα
Τουλάχιστον 3 από:
c. συναίσθημα περιγραφόμενο ως διαφορετικής ποιότητας από τη συνήθη στενοχώρια
d.
Επίσης: Υποχώρηση καταθλιπτικού συναισθήματος με ευχάριστα γεγονότα. Αποπροσωποποίηση. Άγχος
έντονη ψυχοκινητική επιβράδυνση ή διέγερση
e. πρώιμη αφύπνιση (2 ώρες πριν το σύνηθες)
f. πρωινή δυσθυμία
g. σημαντική ανορεξία ή και απώλεια βάρους
h. υπέρμετρη ή απρόσφορη ενοχή
είναι η βαρύτερη μορφή, έχει πιο σαφείς βιολογικούς δείκτες, ανταποκρίνεται καλύτερα στα φάρμακα και δεν ανταποκρίνεται στο placebo
4. Με άτυπα χαρακτηριστικά (Άτυπη κατάθλιψη) με αύξηση της όρεξης και υπερυπνία
5. Κατατονική κατάθλιψη ή καταθλιπτική εμβροντησία: καταπληξία, αμβλύ συναίσθημα, ακραία απόσυρση, αρνητισμός, ψυχοκινητική επιβράδυνση, κηρώδης ευκαμψία. Θεραπεία: Tavor, ECT.

ΤΥΠΟΙ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ, ανάλογα με την πορεία των επεισοδίων
1. Μείζων κατάθλιψη, μοναδικό επεισόδιο: υπάρχει μόνο ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο
2. Μείζων κατάθλιψη, υποτροπιάζουσα: δύο ή περισσότερα μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια
3. Χρόνιο μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο (τα κριτήρια πληρούνται για τουλάχιστον 2 χρόνια)
4. Εποχιακή κατάθλιψη:
• υποτροπιάζουσα μείζονα κατάθλιψη, με τα περισσότερα επεισόδια να εμφανίζονται συνήθως κατά το φθινόπωρο και την αρχή του χειμώνα.
• Έχει συνήθως άτυπα χαρακτηριστικά
• Αιτιοπαθογένεια: διαταραχές στο κύκλωμα μελατονίνης
• Θεραπεία εκλογής: φωτοθεραπεία
5. Επιλόχεια κατάθλιψη:
• Έναρξη στον πρώτο μήνα μετά τον τοκετό
• Βαριάς μορφής με ψυχωτικά στοιχεία, αυτοκτονικότητα και ιδέες ή απόπειρες βρεφοκτονίας
6. Διπλή κατάθλιψη: μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο που επικάθεται σε δυσθυμία

ΆΛΛΑ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ, χωρίς μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια
1. Δυσθυμία: ήπια, χρόνια καταθλιπτική συμπτωματολογία, διάρκειας τουλάχιστον 2 ετών.
2. Κατάθλιψη που οφείλεται σε γενική σωματική κατάσταση
3. Κατάθλιψη που οφείλεται σε ψυχοδραστικές ουσίες
4. Ελάσσων κατάθλιψη: ήπια καταθλιπτικά συμπτώματα, διάρκειας τουλάχιστον 2 εβδομάδων.
5. Βραχεία διαλείπουσα κατάθλιψη (διάρκεια 2 - 14 μέρες).
6. Προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή (σαφές καταθλιπτικό συναίσθημα στο τέλος της ωχρινικής φάσης μέχρι τις πρώτες ημέρες μετά την έμμηνο ρύση)
7. Διαταραχή προσαρμογής με κατάθλιψη (ήπιο καταθλιπτικό συναίσθημα, ως αντίδραση σε ψυχοπιεστικό παράγοντα, διάρκειας ως 2 μήνες)
8. Καταθλιπτικό επεισόδιο που επικάθεται σε σχιζοφρένεια.
9. Αγχώδης κατάθλιψη: παρουσία πολύ έντονου άγχους, κυρίως σε μεσήλικες και ηλικιωμένους
10. Λανθάνουσα κατάθλιψη: συχνά εμφανίζεται με υποχονδριακά, ανοϊκόμορφα συμπτώματα, παραπτωματικότητα, σεξουαλική δυσλειτουργία, διαταραχές ύπνου και όρεξης, γελαστή κατάθλιψη
11. Ψευδοάνοια

ΑΛΛΕΣ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΔΟΚΙΜΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ
12. Ενδογενής κατάθλιψη (Μείζων καταθλιπτική διαταραχή): κυριαρχούν σωματικά συμπτώματα (διαταραχή ύπνου, όρεξης) με υγιή προνοσηρή προσωπικότητα.
13. Υποστροφική κατάθλιψη: η κατάθλιψη του μεσήλικα (45 – 60). Άγχος, βαθιά κατάθλιψη, υποχονδριακά συμπτώματα. Δεν αποτελεί ξεχωριστή οντότητα
14. Αντιδραστική κατάθλιψη (Δυσθυμία): επίδραση ψυχοπιεστικών γεγονότων σε μια ευάλωτη, νευρωτική προσωπικότητα (αστάθεια, ετερομομφική διάθεση, υποχονδριακή ενασχόληση, τάση εκδραμάτισης)
15. Δευτερογενής κατάθλιψη: οφείλεται σε σωματικές ή ψυχοπαθολογικές καταστάσεις & στη δράση φαρμάκων
16. Γεροντική κατάθλιψη
Μείζων κατάθλιψη

ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ
• Μείζων κατάθλιψη: Η νόσος που χαρακτηρίζεται από την παρουσία τουλάχιστον ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου, χωρίς να έχει υπάρξει ποτέ στο ιστορικό του ασθενούς μανιακό, υπομανιακό ή μικτό επεισόδιο.
• Μείζων κατάθλιψη, μοναδικό επεισόδιο: υπάρχει μόνο ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο
• Μείζων κατάθλιψη, υποτροπιάζουσα: δύο ή περισσότερα μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια
Οι αλλαγές στην ονομασία αντικατοπτρίζουν τη βαρύτερη πρόγνωση σε περίπτωση υποτροπής

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
• Δια βίου επιπολασμός:
- Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο: 10 – 25% για γυναίκες, 5 - 12% για τους άνδρες
- Υποτροπιάζουσα κατάθλιψη: 4 – 16% για γυναίκες, 2 – 8% για τους άνδρες
• Φύλο: γυναίκες (2:1) Μπορεί να φταίνε οι ορμονικές διαφορές, ή απλά η ιδιοσυγκρασία των αντρών που δεν αναζητούν βοήθεια και εμφανίζουν μάλλον άτυπα χαρακτηριστικά (πχ.ευερεθιστότητα)
• Ηλικία:
- Συνήθης έναρξη στα 40 έτη, με μεγαλύτερη διασπορά από ότι στη διπολική διαταραχή (50% ξεκινούν μετά τα 50)
- Αυξητικές τάσεις στους νέους, πιθανά λόγω αυξημένης χρήση αλκοόλ και ουσιών.
• Οικογενειακή κατάσταση: άγαμος, χήρος, διαζευγμένος
• Κοινωνικοοικονομική κατάσταση: χαμηλότερα στρώματα
• Συχνή σε άτομα με σωματική παθολογία:
- Εξωτερικοί ασθενείς: 5 – 10%
- Νοσηλευόμενοι: 8 – 15%
- Καρκινοπαθείς: 50%

ΠΟΡΕΙΑ - ΠΡΟΓΝΩΣΗ
• Μετά την αποδρομή του επεισοδίου ακολουθεί στάδιο νορμοθυμίας (διαρκεί συνήθως 2-3 χρόνια)
• Όσοι σχεδόν υποτροπίασαν μια φορά, θα υποτροπιάζουν ξανά (Kindling theory)
• Με κάθε νέο επεισόδιο:
- Ολοένα και αυξανόμενη διάρκεια καταθλιπτικού επεισοδίου
- Ολοένα και μικρότερη διάρκεια περιόδου νορμοθυμίας
- Ολοένα και μεγαλύτερη πιθανότητα παρουσίας υπολειμματικών καταθλιπτικών συμπτωμάτων
• Με την πάροδο του χρόνου, στους μισούς ασθενείς δε θα υφίενται πλήρως τα συμπτώματα μετά από κάθε επεισόδιο, και από αυτούς το 40% θα μεταπέσει σε χρόνια κατάθλιψη.
• 25% αποπειρώνται τουλάχιστον μια φορά, 15% τα καταφέρνουν τελικά

Στοιχεία που συνηγορούν υπέρ πιθανής εξέλιξης σε διπολική διαταραχή:
1. Μικρή ηλικία έναρξης
2. Επιλόχεια εμφάνιση συμπτωμάτων
3. Οικογενειακό ιστορικό διπολικής διαταραχής
4. Μεγάλη ψυχοκινητική επιβράδυνση
5. Ψυχωτικά συμπτώματα
6. Εμφάνιση φαρμακοεπαγόμενης υπομανίας


Αντίκτυπος κατάθλιψης σε άτομα με σωματική νόσο:
1. αύξηση αριθμού και διάρκειας σωματικών συμπτωμάτων
2. συχνότερη χρήση υπηρεσιών υγείας από τους ασθενείς
3. μεγαλύτερη έκπτωση λειτουργικότητας
4. χειρότερη τελική έκβαση σωματικής νόσου
οι τάσεις αυτές αναστρέφονται με την κατάλληλη αντικαταθλιπτική αγωγή