Τι είναι τα ταξινομητικά συστήματα διαγνώσεων ;

Τι εξυπηρετούν τα ταξινομητικά συστήματα διαγνώσεων

1.Να διαχωρίσουν με σαφήνεια τις ψυχικές διαταραχές κατατάσσοντας τες σε κατηγορίες, ώστε να μπορούν να αντιμετωπισθούν καλύτερα οι πάσχοντες

2.Να διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ των επαγγελματιών υγείας, εφοδιάζοντάς τους με μια κοινά αποδεκτή γλώσσα

3.Να συμβάλλουν στην προσπάθεια κατανόησης των υπό διερεύνηση αιτιών που προκαλούν τις ψυχικές διαταραχές

Ποιά είναι τα ταξινομητικά συστήματα διαγνώσεων;
Το DSM IV TR και το ICD 10

Βασικά χαρακτηριστικά DSM-IV-TR

• Μη θεωρητικό(δεν ακολουθεί συγκεκριμένη θεωρητική άποψη).
• Περιγραφικό. Προσεγγίζει τις ψυχικές διαταραχές περιγραφικά
• Φαινομενολογική προσέγγιση της ψυχοπαθολογίας .Καταγράφει κλινικές εκδηλώσεις (δεν αναφέρεται σε ‘νόσους' αλλά σε ‘διαταραχές’)
• Συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια για κάθε διαταραχή (βασικά και λιγότερο ειδικά χαρακτηριστικά)
• Παρέχονται οδηγίες όταν το ιστορικό είναι ασαφές ή σε περιπτώσεις άτυπων ή μη αλλιώς προσδιοριζόμενων διαταραχών
• Περιγράφει συστηματικά επιπολασμό, επίπτωση, πορεία, πρόγνωση, προδιαθεσικούς παράγοντες, οικογενειακά πρότυπα, διαφορική διάγνωση, ειδικά ηλικιακά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά’
• Χρησιμοποιείται για διαγνωστικούς, στατιστικούς και ερευνητικούς σκοπούς
• Πολυαξονικό
 Άξονας Ι: κλινικά σύνδρομα + άλλες καταστάσεις που επηρεάζουν κλινική πορεία (πένθος, διαταραγμένες ενδοοικογενειακές σχέσεις κ.τ.λ.)
 Άξονας ΙΙ: Διαταραχές προσωπικότητας και νοητική στέρηση. Επίσης τα δυσπροσαρμοστικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, χρήση συγκεκριμένων μηχανισμών άμυνας
 Άξονας ΙΙΙ: Τρέχοντα ή παρελθόντα αρνητικά ψυχοπιεστικά ή θετικά γεγονότα στη ζωή του ασθενούς αλλά και περιβαλλοντικά προβλήματα (τραυματισμός, κακοποίηση, απώλεια εργασίας κ.τ.λ.)
 Άξονας IV:συνολική εκτίμηση λειτουργικότητας στο ψυχολογικό, κοινωνικό και επαγγελματικό τομέα (Global Assessment of Function, GAF)


Βασικά χαρακτηριστικά του ICD-10

• Μη θεωρητικό(δεν ακολουθεί συγκεκριμένη θεωρητική άποψη).
• Περιγραφικό. Προσεγγίζει τις ψυχικές διαταραχές περιγραφικά
• Φαινομενολογική προσέγγιση της ψυχοπαθολογίας. Καταγράφει κλινικές εκδηλώσεις (δεν αναφέρεται σε ‘νόσους' αλλά σε ‘διαταραχές’)
• Οδηγίες για τη διάγνωση υποδεικνύοντας αριθμό διάρκεια, σύνθεση και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων
• Επιλογή ‘προσωρινής’ διάγνωσης
• Δυνατότητα να τεθούν περισσότερες από μια διαγνώσεις
• Μονοαξονικό
Μελλοντικά:

Προετοιμάζεται η μετατροπή του σε πολυαξονικό με τρεις άξονες:

• Άξονας I:Διαταραχές ψυχικές και οργανικές
• Άξονας II:“Ανικανότητες”
• Άξονας III: Συναφείς παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν το άτομο

Όλα για τις Αγχώδεις διαταραχές

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Επιπολασμός
• Δια βίου επιπολασμός: ​20%
• Κοινωνική φοβία: ​0,5 – 13%
• Ειδική φοβία: ​5 – 11%
• Αγοραφοβία:​1 – 7%
• Διαταραχή πανικού:​0,4 – 4%
• Διαταραχή γεν. άγχους:​2 – 13% (με αυστηρά κριτήρια: 2-5%)
• ΙΨΔ:​1 – 4%
Δημογραφικά στοιχεία
• Φύλο: ♀ > ♂ , εκτός από κοινωνική φοβία και ΙΨΔ(Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή), όπου ♀ = ♂
• Ηλικίες: 22 – 44
• Οικογενειακή κατάσταση: διαζευγμένοι
• Επαγγελματική κατάσταση: άνεργοι
• Κοινωνικοοικονομική κατάσταση: χαμηλή
• Μορφωτικό επίπεδο: χαμηλό
• Αστικό περιβάλλον > ύπαιθρος
• Ψυχοπιεστικά γεγονότα: επανειλημμένες διαπροσωπικές απώλειες
Συννοσηρότητα:
• Κατάχρηση και εξάρτηση από αλκοόλ
• Κατάθλιψη
• Δυσθυμία

ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΗ
• Χρόνια με εξάρσεις και υφέσεις
• H διαταραχή γενικευμένου άγχους πιθανώς βελτιώνεται με το χρόνο
• Πιθανή επιπλοκή με
o εξάρτηση από αλκοόλ ή ουσιών (προσπάθεια αυτοΐασης)
o κατάθλιψη, αυτοκτονικό ιδεασμό


ΑΙΤΙΟΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ

Γενετική προδιάθεση:
• Μονοζυγωτικοί έχουν 10πλάσια πιθανότητα σε σχέση με διζυγωτικούς
• Εισπνοές διοξειδίου του άνθρακα προκαλούν συχνότερα κρίσεις πανικού σε συγγενείς ασθενών
• Δεν έχουν βρεθεί συγκεκριμένα γονίδια που να συνδέονται με προδιάθεση για άγχος
• Γενετικές επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν σημαντική αλληλοεπικάλυψη με κατάθλιψη και ουσιοεξάρτηση.
Ψυχοπιεστικά γεγονότα κατά την παιδική ηλικία:
• Απώλεια γονιού
• Συζυγική δυσαρμονία
Ιδιοσυγκρασιακοί παράγοντες:
• Αυξημένη παιδική προσκόλληση
• Ευαισθησία στο άγχος: παρερμηνεία σωματικών εκδηλώσεων άγχους, ως σοβαρά
• Συμπεριφορική αναστολή: συμπτώματα άγχους σε μη οικείο περιβάλλον
Θεωρίες μάθησης:
• Κλασσική εξάρτηση: φοβογόνο ερέθισμα συνδέεται με ένα ουδέτερο, το οποίο σταδιακά καθίσταται και αυτό φοβογόνο
• Εγχειρηματική εξάρτηση: η τιμωρία, δηλαδή το άγχος κατά την έκθεση σε φοβογόνο κατάσταση και η επιβράβευση, δηλαδή η ανακούφιση της αποφυγής παρόμοιων καταστάσεων, εδραιώνουν σταδιακά μια φοβική και αγχώδη συμπεριφορά.
• Γνωσιακές θεωρίες: εδραιωμένες στρεβλές αντιλήψεις περί κινδύνου οδηγούν είτε σε υπεραξιολόγηση κινδύνου είτε σε ανεπαρκή διαχείριση των καταστάσεων αυτών.
Ψυχοδυναμική θεωρία:
η αποτυχία απώθησης του άγχους που προκύπτει από ασυνείδητες ενορμήσεις (επιθετικές, σεξουαλικές) και φόβους (αφανισμού, απώλειας), το φέρνει στο προσκήνιο, είτε με τη μορφή καθαρού άγχους, είτε παροξυσμικά με τη μορφή πανικού, είτε συμβολοποιημένα -μέσω μηχανισμών μετάθεσης και ταύτισης- με τη μορφή φοβιών ή ιδεοληψιών.

Βιολογική θεωρία:
Διαταραχή ομοιόστασης στην επικοινωνία νευρομεταβιβαστικών συστημάτων
•
Σχετίζονται με την ετοιμότητα δράσης για την αποφυγή κινδύνου
Νοραδρεναλίνης στον υπομέλανα τόπο
• Σεροτονίνης στους πυρήνες της ραφής
• GABA
• γλουταμινικού
• έκλυσης CRF
Δυσλειτουργία ιππόκαμπου στο κύκλωμα αντίδρασης στην απειλή
• Ο φλοιός στέλνει τις πληροφορίες από τα αισθητήρια όργανα στην αμυγδαλή και τον ιππόκαμπο και τους ενημερώνει για τις τρέχουσες εξωτερικές συνθήκες.
• Ο θάλαμος στέλνει τις πληροφορίες που πήρε από ιδιοδεκτικούς υποδοχείς στην αμυγδαλή, ενημερώνοντάς την για την εσωτερική κατάσταση του σώματος.
• Ο ιππόκαμπος συσχετίζει τις τρέχουσες συνθήκες με παρόμοιες συνθήκες από το παρελθόν που έχουν αποθηκευθεί στη μνήμη, αξιολογεί αν υπάρχει κίνδυνος και στέλνει το πόρισμά του στην αμυγδαλή. Αν δεν κάνει σωστές συσχετίσεις (εξαρτημένη μάθηση), πιθανό να δώσει λανθασμένα μήνυμα ότι υπάρχει κίνδυνος.
• Η αμυγδαλή επεξεργάζεται όλες τις πληροφορίες που λαμβάνει από το φλοιό, τον υπόφλοιο και το θάλαμο και κινητοποιεί προσαρμοστικές αντιδράσεις με απαγωγές οδούς προς το ΑΝΣ, το νευροενδοκρινικό σύστημα και το κινητικό σύστημα. Αν ο ιππόκαμπος σημάνει κίνδυνο, η αντίδραση θα είναι «μάχη ή φυγή».
• Ο προμετωπιαίος λοβός προσάγει μηνύματα στην αμυγδαλή, που τροποποιούν τις αντιδράσεις αυτές.


ΘΕΡΑΠΕΙΑ
• Φάρμακα: αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά, β-αναστολείς. Χρειάζεται μακροχρόνια θεραπεία
• Γνωσιοσυμπεριφορική θεραπεία: βραχεία, συμπτωματική ανακούφιση, καλύτερη διαχείριση άγχους. Κατοχυρωμένη αποτελεσματικότητα, ειδικά στις φοβίες, τη διαταραχή πανικού και την Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
• Ψυχοδυναμική: επίλυση εσωτερικής σύγκρουσης που αποτελεί την αιτία του άγχους. Καταλληλότερη για τη διαταραχή γενικευμένου άγχους.


Αγχώδεις διαταραχές που συνδέονται με οργανικούς παράγοντες

Αίτια:
• Νευρολογικά (25%): Όγκοι ΚΝΣ, Τραύμα (μεταδιασειστικό σύνδρομο, υπαραχνοειδής αιμορραγία), Αγγειακή εγκεφαλική νόσος (ΑΕΕ, αγγειίτιδες), Εγκεφαλίτιδες (Νευροσύφιλη, AIDS κ.α.), Πολλαπλή σκλήρυνση, Επιληψία, Ημικρανίες, Νόσος Wilson, Νόσος Huntington
• Ενδοκρινολογικά (25%): Θυρεοειδοπάθειες, Παραθυρεοειδοπάθειες, Υποφυσιακή δυσλειτουργία, Φαιοχρωμοκύττωμα, Αδρενεργική δυσλειτουργία
• Καρδιαγγειακά (12%): Αρρυθμία, Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
• Λοιμώδη(12%): Μονοπυρήνωση και άλλες λοιμώξεις (π.χ. AIDS)
• Αυτοάνοσα(12%): ΣΕΛ, Ρευματοειδής αρθρίτιδα, Αρτηρίτιδα Sjögren, Κροταφική αρτηρίτιδα
• Αναπνευστικά: ΧΑΠ, άσθμα
• Μεταβολικά: Ανεπάρκεια Β12, πορφυρία, υπογλυκαιμία
• Νεοπλάσματα: Σύνδρομο καρκινοειδούς
• Νεφρολογικές: Ουραιμία και άλλες νεφρικές παθήσεις
• Αιματολογικά: Αναιμία
• Άλλες σωματικές καταστάσεις
• Φάρμακα και ουσίες: Αλκοόλ (κατάχρηση και απόσυρση), Καφεΐνη(κατάχρηση και απόσυρση), Νικοτίνη (απόσυρση), Αμφεταμίνες, Κάνναβη, Συμπαθητικομιμητικά, Πενικιλίνη, Δυσανεξία ασπιρίνης, θεοφυλλίνη, κορτικοειδή, θυρορμόνη

Στοιχεία που συνηγορούν υπέρ οργανικού άγχους:
1. Ο ασθενής είναι >35 ετών
2. Δεν αναφέρει ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό αγχώδους διαταραχής
3. Στην παιδική ηλικία δεν αναφέρει ιδιαίτερα άγχη, φοβίες, προσκόλληση κλπ.
4. Δεν αναφέρει αξιόλογα ψυχοτραυματικά γεγονότα που να πυροδοτούν τα συμπτώματα
5. Δεν παρουσιάζει αποφευκτικές συμπεριφορές
6. Δεν ανταποκρίνεται στα φάρμακα για τις κρίσεις πανικού

Θεραπεία
Αντιμετώπιση υποκείμενης νόσου και επί επιμονής, φάρμακα για το άγχος
Ειδική φοβία

Διάγνωση DSM IV:
Α. Υπερβολικός και παράλογος φόβος από την παρουσία ή την πρόβλεψη παρουσίας ειδικής κατάστασης.
Β. Το άτομο αναγνωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός και παράλογος
Γ. Η έκθεση στο φοβικό ερέθισμα προκαλεί άμεση απάντηση άγχους ή πανικού
Δ. Η φοβική κατάσταση είτε αποφεύγεται είτε υπομένεται με έντονο άγχος ή δυσφορία
Ε. Η αποφυγή, η αγχώδης πρόβλεψη ή η δυσφορία από τις φοβικές καταστάσεις προκαλούν σημαντική έκπτωση λειτουργικότητας ή έκδηλη ενόχληση για την ύπαρξη της φοβίας. Το κριτήριο αυτό δεν υφίσταται στο ICD-10
Ζ. Η παραπάνω εικόνα δεν εξηγείται καλύτερα με
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• PTSD
• κοινωνική φοβία
• αγοραφοβία.
Τύποι φοβιών:
• ζωοφοβία: έχει πρωιμότερη έναρξη και μεγαλύτερη κληρονομική επιβάρυνση
• φυσικού περιβάλλοντος: ύψη, καταιγίδες, νερό
• σχετικές με ειδικές καταστάσεις: αεροπλάνο, οδήγηση, κλειστά μέρη, ανελκυστήρες
• σχετικές με αίμα, ένεση και τραύμα
• άλλοι τύποι: φόβος ακράτειας, εμέτου, πτώσης στο κενό, πνιγμονής, μετάδοσης ασθένειας

Λοιπά κλινικά χαρακτηριστικά:
• Το άτομο οργανώνει τη ζωή του με τρόπο που να αποφεύγει την έκθεσή του, αλλά και σκέψεις σχετικές με φοβογόνες καταστάσεις, με συνέπεια διαπροσωπικά και επαγγελματικά προβλήματα.
• Συχνά ζητά από κάποιον άλλον να τον συνοδεύει (φοβικός σύντροφος) (αφορά μάλλον την αγοραφοβία, αλλά στον Σολδάτο αναφέρεται εδώ).
• Το άτομο μεταφέρει μαζί του φυλακτά, νερό και ότι άλλο νιώθει ότι του προσφέρει ασφάλεια
• Συχνά ζητά διαβεβαιώσεις ότι δεν θα πάθει κάτι κακό
• Κατά τ’ άλλα παραμένει λειτουργικό και δεν του φαίνεται ότι έχει πρόβλημα.

Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 11%
• Ηλικία έναρξης: πριν τα 25, συχνά κατά την παιδική ηλικία
• Γυναίκες / άνδρες: 2:1. Δεν υπάρχουν διαφορές ως προς τις φοβογόνες καταστάσεις που αναφέρουν, ούτε και τις αντιδράσεις τους σε αυτές

Θεραπεία:
• Βενζοδιαζεπίνες σε περίπτωση που πρέπει να εκτεθεί σε φοβογόνο κατάσταση
• Γνωσιακή ψυχοθεραπεία με τεχνική συστηματικής απευαισθητοποίησης έχει τα καλύτερα αποτελέσματα μέσα σε λίγους μήνες
• Καμιά φορά όμως φεύγει η μία φοβία και εμφανίζεται άλλη.




















Κοινωνική φοβία

Διάγνωση DSM IV:
Α. Έκδηλος και επίμονος φόβος ταπείνωσης ή ενδεχόμενης αμηχανίας σε καταστάσεις
• κοινωνικές
• που το άτομο καλείται να ενεργήσει παρουσία αγνώστων
• αυξημένης επιτήρησης και ελέγχου
Β. Το άτομο αναγνωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός και παράλογος
Γ. Η έκθεση στο φοβικό ερέθισμα προκαλεί άμεση απάντηση άγχους ή πανικού
Δ. Η φοβική κατάσταση είτε αποφεύγεται είτε υπομένεται με έντονο άγχος ή δυσφορία
Ε. Η αποφυγή, η αγχώδης πρόβλεψη ή η δυσφορία από τις φοβικές καταστάσεις προκαλούν σημαντική έκπτωση λειτουργικότητας ή έκδηλη ενόχληση για την ύπαρξη της φοβίας.
Ζ. Η παραπάνω εικόνα δεν οφείλεται σε
• ουσίες
• γενική σωματική κατάσταση
• διαταραχή πανικού
• αγοραφοβία
• σωματοδυσμορφική διαταραχή
• σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας
• διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή.
1. Γενικευμένη μορφή: οι φόβοι αφορούν τις περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις (να ξεκινά ή να διατηρεί συζητήσεις, να συμμετέχει σε μικρές ομάδες, να βγαίνει ραντεβού, να τρώει σε δημόσιο χώρο, κλπ)
2. Περιορισμένη μορφή: οι φόβοι αφορούν συγκεκριμένες κοινωνικές καταστάσεις (πχ να δώσει εξετάσεις ή συναυλία, να προσεγγίσει το άλλο φύλο)

Συχνότερες φοβογόνες καταστάσεις:
• Να τον συστήνουν σε κάποιον
• Να συναντιέται με πρόσωπα εξουσίας
• Να αποδέχεται επισκέψεις
• Να μιλά στο τηλέφωνο
• Να τον παρακολουθούν όταν κάνει κάτι (τρώει, γράφει, μιλά δημόσια)
Σε αντίθεση με τις ειδικές φοβίες, δεν είναι οι καταστάσεις που πυροδοτούν το άγχος, αλλά η υφιστάμενη χαμηλή αυτοεκτίμηση και κοινωνική ευαλωτότητα.

Επιδημιολογία
• Δια βίου επιπολασμός: μέχρι 13% (ο υψηλότερος ανάμεσα στις αγχώδεις διαταραχές)
• Ηλικία: έναρξη στην εφηβεία, συνδέεται με αγχώδεις καταστάσεις στην παιδική ηλικία
• ♀ > ♂ αλλά με μικρή διαφορά
• Κλασικό προφίλ ασθενούς: γυναίκα, άγαμη, φτωχή, αμόρφωτη.
• Πιο συχνά πάνε οι άντρες στον ψυχίατρο, γιατί οι γυναίκες καμουφλάρουν τη φοβία τους, ως «φυσιολογική συστολή».

Συννοσηρότητα:
• αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας
• κατάθλιψη
• εξάρτηση από αλκοόλ

Πορεία, πρόγνωση:
• Χρόνια πορεία, με εξάρσεις που πυροδοτούνται από ψυχοπιεστικά γεγονότα
• Προκαλεί μεγαλύτερη έκπτωση λειτουργικότητας από την ειδική φοβία

• SSRI: θεραπεία εκλογής (παροξετίνη, σιταλοπράμη, σερτραλίνη, βενλαφαξίνη). Η θεραπεία συνήθως είναι μακρόχρονη, αλλά σε μερικούς ασθενείς αρκεί ολιγόμηνη θεραπεία, ειδικά αν συνοδεύεται με εξοικείωση στις αγχογόνες καταστάσεις.
• Βενζοδιαζεπίνες: αλπραζολάμη, κλοναζεπάμη
• β - αναστολείς: τους δίνουμε καμιά φορά σε μικρές δόσεις πριν πάνε να δώσουνε εξετάσεις, αλλά όχι επί μακρό χρονικό διάστημα. Καλύτερη η ατενολόλη (Tenormin) από την προπρανολόλη, γιατί δεν περνάει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό.
• Αναστολείς ΜΑΟ: μπορεί να βοηθήσουν
• Γνωσιακή ψυχοθεραπεία : εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων
Αγοραφοβία

Διάγνωση DSM IV:
Άγχος από τοποθεσίες ή καταστάσεις στις οποίες η διαφυγή είναι δύσκολη, ή δε θα μπορέσει να βρει βοήθεια αν πάθει κρίση πανικού. Τέτοιες καταστάσεις είναι:
• Έξοδοι από το σπίτι χωρίς συνοδεία
• Συνεύρεση με πλήθος
• Αναμονή σε ουρές
• Πέρασμα πάνω από γέφυρες ή τούνελ
• Ταξίδια με τρένο, λεωφορείο, αυτοκίνητο, αεροπλάνο
• Μικροί κλειστοί χώροι (ανελκυστήρες)
• Θέατρο, κινηματογράφος, καταστήματα
Σημείωση: Αν η φοβία περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη κατάσταση, τότε η διάγνωση είναι ειδική φοβία
Αν η φοβία περιορίζεται σε κοινωνικές συνθήκες, τότε η διάγνωση είναι κοινωνική φοβία
Β. Η φοβική κατάσταση είτε αποφεύγεται, είτε υπομένεται με έντονο άγχος, δυσφορία, φόβο ενδεχόμενης κρίσης πανικού ή με την παρουσία δεύτερου ατόμου.
Γ. Η παραπάνω εικόνα δεν οφείλεται σε
• Κοινωνική φοβία
• Ειδική φοβία
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• PTSD

Λοιπά κλινικά χαρακτηριστικά:
• συχνά συνδυάζεται με κρίσεις πανικού
• τα αγοραφοβικά συμπτώματα εμφανίζουν γενίκευση
• οι πιο λειτουργικοί αναπτύσσουν ζώνη ασφαλείας

Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 7%
• Ηλικία έναρξης: πριν τα 15 - 35,
• Γυναίκες / άνδρες: 2:1.
• μόνο το 25% αναζητά βοήθεια

Συννοσηρότητα:
• 25% άλλη αγχώδης διαταραχή
• Κατάθλιψη
• Κατάχρηση αλκοόλ

Πορεία και πρόγνωση:
• Έναρξη συχνά στα πλαίσια κρίσεων ή διαταραχής πανικού, με μηχανισμούς γενίκευσης και αποφυγής.
• Χρόνια πορεία με εξάρσεις και υφέσεις
• Οι εξάρσεις πυροδοτούνται από ψυχοπιεστικά γεγονότα (συζυγικά προβλήματα)

Θεραπεία:
• SSRIs
• Αγχολυτικά: καλύτερα να αποφεύγονται, γιατί ο ασθενής τα εντάσσει στο σύστημα ασφαλείας
• CBT: πρέπει να συμπεριλαμβάνεται συμπεριφορική κινητοποίηση πάσχοντος για καλύτερα αποτελέσματα της φαρμακοθεραπείας















Διαταραχή πανικού

Διάγνωση DSM IV
Α. επανειλημμένες και απροσδόκητες κρίσεις πανικού, με παρουσία για τουλάχιστον ένα μήνα, ενός τουλάχιστον από τα ακόλουθα:
1. Επίμονη ανησυχία ότι θα υπάρξουν και άλλες προσβολές
2. Ανησυχία για τις επιπτώσεις της προσβολής (ενδεχόμενος θάνατος, απώλεια ελέγχου ή τρέλα)
3. Σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς, που συνδέεται με τις προσβολές
Β. οι προσβολές πανικού δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ή σε γενική σωματική κατάσταση
Γ. Οι προσβολές πανικού δεν παρατηρούνται στα πλαίσια άλλης ψυχική διαταραχή όπως:
• Κοινωνική φοβία
• Ειδική φοβία
• Ιδεοψυχαναγκαστικές ​κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε μια από αυτές τις διαταραχές.
• PTSD
Το DSM-IV θεωρεί την αγοραφοβία δευτερογενή διαταραχή ενώ το ICD-10 τη θεωρεί το κυρίαρχο πρόβλημα.

Κρίση πανικού:
Διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά την οποία εμφανίστηκαν αιφνίδια και κορυφώθηκαν μέσα σε 10 λεπτά 4 ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:
1. Αίσθημα λαχανιάσματος
2. Αίσθημα πνιγμονής​ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
3. Φόβος θανάτου​(συνέπεια αναπνευστικής αλκάλωσης)
4. Πόνος ή δυσφορία στο θώρακα​​​
5. Παραισθήσεις (αιμωδίες και μηρμυγκιάσματα)
6. Αίσθημα παλμών και ταχυκαρδίας
7. Τρόμος
8. Εφίδρωση
9. Ρίγη ή αίσθημα ζέστης
10. Ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση
11. Αίσθημα ζάλης, τάση προς λιποθυμία​ΜΗ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
12. Αποπραγματοποίηση ή αποπροσωποποίηση​Με καρδιαγγειακά, γαστρεντερικά,
13. Φόβος απώλειας ελέγχου ή επερχόμενης τρέλας​ψυχολογικά συμπτώματα και τύπου ζάλης


Κατηγοριοποίηση κρίσεων, αναλόγως συμπτωμάτων:
1. Καρδιοαναπνευστικά
2. Συμπτώματα τύπου ζάλης
3. Ψυχολογικά
4. Γαστρεντερικά

1. Αναπνευστικός τύπος:
• Συμπτώματα πνιγμού, αίσθημα βάρους στο στήθος, μουδιάσματα, φόβος θανάτου, τάση φυγής
• Μεγαλύτερη ευαισθησία σε ιδιοδεκτικές παραμέτρους πνευμονικού αερισμού (εργαστηριακή πρόκληση με CO2 ή γαλακτικό). Το βιολογικό σύστημα συναγερμού υπεραντιδρά από λανθασμένη εκτίμηση για επικείμενη ασφυξία (είναι υπερευαίσθητο ή υπερευαισθητοποιημένο).
• Εμφανίζεται συχνά σε ηλικιωμένα άτομα με αναπνευστικά προβλήματα,
• Οι βαρείς καπνιστές έχουν αυξημένο ποσοστό εμφάνισης κρίσεων πανικού.
2. Ο μη αναπνευστικός τύπος: Αίσθημα παλμών, ζάλη, τρόμος, εξάψεις, εφίδρωση, ναυτία, φόβος τρέλας ή απώλειας ελέγχου, αποπροσωποποίηση


Κλινική εικόνα:
Σχετικά με τα συμπτώματα:
• Οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται απροσδόκητα συχνά δε ως «κρίσεις πανικού περιορισμένων συμπτωμάτων» και, τουλάχιστον αρχικά, δε συνδέονται με συγκεκριμένες καταστάσεις.
• Μερικές φορές εμφανίζονται ακόμα και κατά τη διάρκεια του ύπνου (στάδια 2&3) ή σε φάσεις χαλάρωσης, γεγονός που υποδεικνύει βιολογική ευαλωτότητα: «νυχτερινές κρίσεις πανικού»
Σχετικά με την αντίδραση του ασθενή σε αυτά:
• Διακατέχεται από άγχος προσμονής, το οποίο θέτει το αυτόνομο νευρικό σύστημα σε ετοιμότητα και ευοδώνει την επόμενη κρίση
• Μπορεί να αρχίσει να αποφεύγει τις καταστάσεις κάτω από τις οποίες εμφανίστηκε η κρίση και να αναπτύξει αγοραφοβία.



Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 1-2%
• Ηλικία:
o Έναρξη στα 15 – 35
o ~20% των περιστατικών είναι έφηβοι και εμφανίζουν συχνότερα ζάλη και γαστρεντερικά ενοχλήματα
• Φύλο:
o Γυναίκες / άνδρες: 2:1 έως 6:1
o οι άνδρες έχουν συχνότερα κρίσεις πανικού χωρίς αγοραφοβία
o οι γυναίκες τείνουν να έχουν περισσότερες υποτροπές, ενώ υπάρχουν αντιφατικά αποτελέσματα σχετικά με την επιδείνωση των κρίσεων κατά τη κύηση και τη λοχεία
o Δεν υπάρχουν διαφορές ως προς τη βαρύτητα και το είδος των συμπτωμάτων.

Αιτιοπαθογένεια:
• Κληρονομικότητα: Οι συγγενείς έχουν έως 20πλάσιο κίνδυνο να νοσήσουν. Κληρονομησιμότητα: 70%
• Υπερευαισθησία του βιολογικού συστήματος συναγερμού στα επίπεδα γαλακτικού και CO2, προκαλεί υπέρπνοια που οδηγεί σε αναπνευστική αλκάλωση, με συνέπεια συμπτώματα όπως ζάλη, αιμωδίες, προκάρδιο άλγος.
• Αυτόνομο: σε ορισμένους ασθενείς παρατηρείται αυξημένη διεγερσιμότητα του συμπαθητικού, αργή προσαρμογή σε επαναλαμβανόμενα ερεθίσματα και υπερβολική αντίδραση σε ερεθίσματα μέτριας έντασης.

Συννοσηρότητα:
• Κατάθλιψη: 60% εμφανίζουν κάποια στιγμή κατάθλιψη, 30 – 60% των καταθλιπτικών ασθενών, αναπτύσσουν κάποια στιγμή διαταραχή πανικού.
• Κατάχρηση αλκοόλ (30%) και βενζοδιαζεπίνες (προσπάθεια αυτοΐασης)
• Σωματικές παθήσεις και καταστάσεις: καρδιακή νόσος (25% των καρδιοπαθών πληρούν τα κριτήρια για διαταραχή πανικού), υπέρταση, κάπνισμα, άσθμα, ευερέθιστο έντερο, κεφαλαλγίες (κυρίως ημικρανίες)

Διαφορική διάγνωση:
1. Κρίσεις πανικού στα πλαίσια άλλης αγχώδους διαταραχής: τα επεισόδια εμφανίζονται σε συγκεκριμένες καταστάσεις
2. Οργανικά αίτια και ουσίες: συνυπάρχουν και άτυπα συμπτώματα όπως διαταραχές συνείδησης, αταξία
3. Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή: διαρκές και όχι παροξυσμικό άγχος
4. Άλλες ψυχιατρικές παθήσεις που εμφανίζουν στην κλινική τους εικόνα άγχος (μανία, κατάθλιψη κλπ)


Πορεία και πρόγνωση:
• Η πρόγνωση είναι γενικά καλή, λόγω αποτελεσματικών θεραπειών
• Η πορεία είναι χρόνια με διακυμάνσεις στην ένταση και τη διάρκεια των συμπτωμάτων.
• Η ποιότητα ζωής είναι παρόμοια με την κατάθλιψη, και χειρότερη από ορισμένες παθολογικές νόσους
• Πιθανό να επιπλακεί με κατάθλιψη (60%), αυτοκτονικότητα και κατάχρηση αλκοόλ/ ηρεμιστικών
• Αυτοκτονικότητα:
o 18 φορές συχνότερη η απόπειρα (20%) σε άτομα που είχαν κάποτε διαταραχή πανικού
• 3 φορές πιο συχνή σε άτομα με αμιγή διαταραχή πανικού
• 8 φορές πιο συχνή σε άτομα με διαταραχή πανικού και κατάθλιψη
• Οι ασθενείς κάνουν συχνή χρήση υπηρεσιών υγείας. Πρόκειται για την αγχώδη διαταραχή που συναντάται συχνότερα στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.

Θεραπεία:
Στόχοι: πλήρης ύφεση κρίσεων πανικού, λύση άγχους προσμονής, μείωση φοβικής αποφυγής, πρόληψη υποτροπών, καλή ανοχή στα φάρμακα, αποτελεσματική αντιμετώπιση συννοσηρών καταστάσεων
1. CBT: έχει τα καλύτερα αποτελέσματα. Τεχνικές:
a. αύξηση της ανοχής στα συμπτώματα και εκμάθηση τρόπων αντιμετώπισής τους με ελεγχόμενη πρόκληση πανικού.
b. διόρθωση των καταστροφολογικών ερμηνειών, που συντηρούν το άγχος αναμονής
c. πρόγραμμα σταδιακής έκθεσης στην περίπτωση αγοραφοβίας
2. SSRI+ ΒΔΖ: κύρια φαρμακευτική θεραπεία. Πρέπει να γίνεται σταδιακή αύξηση του SSRI λόγω κινδύνου επιδείνωσης συμπτωμάτων. Τα πρώτα αποτελέσματα εμφανίζονται μετά από 3 εβδομάδες. Συνέχιση θεραπείας, εφόσον είναι αποτελεσματική, για τουλάχιστον 8 – 12 μήνες. 30 – 90% υποτροπιάζουν μετά από διακοπή. Δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες για το πότε θα πρέπει να διακόπτεται η αγωγή.
3. TCA, MAO-I: αποτελεσματικά, αλλά λιγότερο ανεκτά
4. β- αναστολείς: μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την άμβλυνση των αυτονομικών συμπτωμάτων. Τα σοβαρά βιβλία αναφέρουν ότι οι β-αναστολείς δε βοηθούν ιδιαίτερα.
Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή

Γενικός ορισμός:
• Ανησυχία για καθημερινά προβλήματα, σε βαθμό δυσανάλογο του μεγέθους των προβλημάτων.
• Συνοδεύεται από χρόνια και έντονα συμπτώματα από το αυτόνομο νευρικό σύστημα
• Το άγχος είναι διαρκές: δεν αναδύεται μόνο κάτω από ορισμένες συνθήκες, ούτε βελτιώνεται κάτω από άλλες («ελεύθερα επιπλέον άγχος»)

Διάγνωση DSM IV
Α. Υπερβολικό άγχος και ανησυχία, τις περισσότερες ημέρες μιας περιόδου τουλάχιστον 6 μηνών, για σειρά γεγονότων ή δραστηριοτήτων
Β. Το άτομο αισθάνεται ότι είναι δύσκολο να ελέγξει την ανησυχία
Γ. Το άγχος και η ανησυχία συνδέονται με 3 ή περισσότερα από τα παρακάτω:
1. Δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθημα ότι το μυαλό αδειάζει
2. Ευερεθιστότητα λόγω
3. Νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας ή με τεντωμένα νεύρα υπερεγρήγορσης
4. Αρχική και ενδιάμεση αϋπνία, κακή ποιότητα ύπνου
5. Μυϊκή τάση λόγω
6. Εύκολη κόπωση μυϊκής έντασης
Ε. Το άγχος δεν περιορίζεται στα πλαίσια μιας διαταραχής του άξονα Ι όπως:
• Προσβολή πανικού
• Κοινωνική φοβία
• ΙΨΔ
• PTSD
• Σωματοποιητική διαταραχή
• Υποχονδρίαση
• Ανορεξία
Z. Τα παραπάνω συμπτώματα προκαλούν σημαντική έκπτωση λειτουργικότητας
Ε. Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ή σε γενική σωματική κατάσταση, ενώ δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια μιας διαταραχής της διάθεσης, ψυχωτικής διαταραχής ή διάχυτης αναπτυξιακής διαταραχής

Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 2-5% με αυστηρά κριτήρια
• Ηλικία έναρξης: 16 – 24 (μερικά ξεκινούν σε ηλικία >30)
• Φύλο: γυναίκες / άνδρες 2:1 – 3:1

Αιτιοπαθογένεια:
• Κληρονομικότητα: 6 φορές συχνότερη σε συγγενείς 1ου βαθμού (25%). Μελέτες διδύμων: ΜΖ>ΔΖ
• PET: μειωμένος μεταβολισμός στα βασικά γάγγλια και τη λευκή ουσία.
• ΗΕΓ: κατακερματισμός αρχιτεκτονικής ύπνου, μείωση, φάσης 1, 3 και REM
• Γνωσιοσυμπεριφορική θεωρία: επιλεκτική εστίαση προσοχής, διαταραχές στην επεξεργασία πληροφοριών, αρνητική εκτίμηση προσωπικών ικανοτήτων αντιμετώπισης προβλημάτων.

Συννοσηρότητα:
Στο 50 – 90% των ασθενών, πιθανό να συνυπάρχουν και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές: Συχνότερα συνυπάρχει με κοινωνική ή ειδική φοβία, διαταραχή πανικού, μείζων καταθλιπτική διαταραχή, αλλά και δυσθυμία ή διαταραχές σχετιζόμενες με τη λήψη ουσιών

Πορεία και πρόγνωση:
• Χρόνια πορεία με μικρές διακυμάνσεις, ενώ είναι πιθανό να βελτιώνεται με το χρόνο.
• Αν και συχνή διαταραχή, μόνο το 1/3 επισκέπτεται ψυχίατρο, ενώ πολλοί επισκέπτονται ιατρούς άλλων ειδικοτήτων. ~10% των ασθενών πρωτοβάθμιας περίθαλψης έχουν γενικευμένο άγχος

Θεραπεία: πρέπει να είναι μακρόχρονη, ίσως και ισόβια
• Πρώτα θα πρέπει να αποκλείονται οργανικά και λοιπά ψυχιατρικά αίτια άγχους
• ΒΔΖ: αμφιλεγόμενη η χρησιμότητά τους.
• Βουσπιρόνη: σε ηπιότερες καταστάσεις, δεν επιδρά ωστόσο στα σωματικά συμπτώματα.
• SSRIs, Βενλαφαξίνη, Ντουλοξετίνη, Μιτραζαπίνη, TCA
• CBT: μόνο από έμπειρους θεραπευτές, διότι απαιτεί συνολικό χειρισμό του ασθενή. Τεχνικές χαλάρωσης και βιοανάδραση, για τον έλεγχο σωματικών συμπτωμάτων, αναδόμηση γνωσιών περί ανικανότητας και τρόπων επεξεργασίας πληροφοριών.
• Ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία: η συνηθέστερα χρησιμοποιούμενη τεχνική
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή

Διάγνωση DSM IV
Α. Είτε ιδεοληψίες είτε καταναγκασμοί, που
Β. κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της διαταραχής, το άτομο τα έχει αναγνωρίσει ως παράλογα και υπερβολικά,
Γ. προκαλούν έκδηλη ενόχληση, απαιτούν περισσότερο από μια ώρα την ημέρα και επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου.
Δ. Επί παρουσίας άλλης διάγνωσης στον άξονα Ι, το περιεχόμενό τους δεν περιορίζεται σε αυτές.
Ε. Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ούτε σε γενική σωματική κατάσταση.
Να προσδιορίζεται η περίπτωση με πτωχή εναισθησία (αναφέρεται και ως ιδεοψυχαναγκαστική ψύχωση)

Ιδεοληψίες:
1. Επαναλαμβανόμενες και επίμονες
b. σκέψεις,
c. παρορμήσεις και
d. εικόνες,
οι οποίες βιώνονται κάποιες φορές κατά τη διάρκεια της διαταραχής ως παρείσακτες, ανεπιθύμητες, απαράδεκτες ή παράλογες, βασανιστικές και απρόσφορες και προκαλούν έντονο άγχος και ενόχληση,
2. δεν αποτελούν απλά υπερβολικές ανησυχίες για πραγματικά προβλήματα
3. το άτομο αναγνωρίζει ότι είναι προϊόν του δικού του νου,
4. προσπαθεί να τις αγνοήσει ή να τις καταστείλει ή να τις εξουδετερώσει με άλλες σκέψεις ή πράξεις

Καταναγκασμοί:
1. Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοερές πράξεις, τις οποίες το άτομο αισθάνεται αναγκασμένο να εκτελέσει, σαν απάντηση μιας ιδεοληψίας ή σύμφωνα με αυστηρούς κανόνες,
2. αποβλέπουν στην αποτροπή ή μείωση της ενόχλησης, ή στην αποτροπή κάποιου απευκταίου γεγονότος ή κατάστασης, είναι όμως παράλογες και υπερβολικές.

Επιπρόσθετα κλινικά χαρακτηριστικά:
• Ο ασθενής αρχικά προσπαθεί να αντισταθεί, αλλά με την πάροδο της νόσου σχεδόν παραδίδεται
• Μερικοί εμφανίζουν τα συμπτώματα σε συγκεκριμένο περιβάλλον (30% μόνο στο σπίτι τους)
• <5 data-blogger-escaped-br=""> • Στο 25% υπάρχουν μόνο ψυχαναγκασμοί ή σπανιότερα μόνο ιδεοληψίες

Πυρηνικά χαρακτηριστική της ιδεοψυχαναγκαστικής σκέψης:
• Παθολογική εκτίμηση του κινδύνου*
• Παθολογική αμφιβολία
• Αίσθημα του ημιτελούς
*Μαγική σκέψη, σύντηξη σκέψης – πράξης

Συχνότερες ιδεοληψίες:
1. Μόλυνσης
2. Ελέγχου
3. Ταξινόμησης
4. Βιαιότητας
5. Κοινωνικά απαράδεκτης συμπεριφοράς
6. Παθολογικής αμφιβολίας
Στο 60% υπάρχουν πολλαπλές ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμοί


Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 2,5%
• Ηλικία:
o έναρξη στα 21 – 25.
o Μερικά αγόρια και σπανιότερα κορίτσια, εμφανίζουν συμπτώματα πριν τα 10, με τελετουργίες συμμετρίας, ενώ αργότερα μπορεί να προστεθούν ιδεοληψίες.
• Φύλο: γυναίκες / άνδρες: 1:1 (ελαφρά υπερίσχυση γυναικών)

Πορεία: Έναρξη σε μερικά αγόρια και σπανιότερα κορίτσια με συμπτώματα πριν τα 10, με τελετουργίες συμμετρίας, ενώ αργότερα μπορεί να προστεθούν ιδεοληψίες. Στο 50% των ενηλίκων έναρξη μετά από ψυχοπιεστικό συμβάν. Έναρξη επίσης ή επιδείνωση κατά την κύηση. Οι άλλοι μισοί εν αιθρία. Πορεία χρόνια με διακυμάνσεις ή με εξάρσεις και υφέσεις.

Θετικοί προγνωστικοί δείκτες:
1. Έναρξη σε μεγαλύτερη ηλικία
2. Εντοπίζεται εκλυτικός παράγοντας
3. Ήπια συμπτωματολογία
4. Δεν υπάρχουν ιδιαίτερα παράδοξες ιδέες
5. Δεν υπάρχουν νοσηλείες στο ιστορικό
6. Μη ύπαρξη διαταραχής προσωπικότητας
7. Αρνητικό οικογενειακό ιστορικό
8. Πορεία με εξάρσεις και υφέσεις

Αιτιοπαθογένεια:
1. Κληρονομικότητα:
b. Οικογενειακές μελέτες:
i. 3-5 φορές συχνότερη σε συγγενείς ατόμων με ΙΨΔ
ii. Συγγενείς ατόμων με ΙΨΔ εμφανίζουν συχνότερα GAD, Tourette, δυσμορφοφοβία, υποχονδρίαση, διαταραχές πρόσληψης τροφής και συνήθειες όπως ονυχοφαγία.
c. Μελέτες διδύμων: ΜΖ>ΔΖ
2. Περιβάλλον:
a. ψυχοπιεστικά γεγονότα: προηγούνται στο μισό των περιπτώσεων
b. κύηση: Στο 1/3 των γυναικών ξεκινούν τα συμπτώματα κατά την κύηση, η οποία και τα επιδεινώνει.
3. Νευροβιολογικοί παράγοντες:
a. Σεροτονινεργική δυσλειτουργία. Ενδείξεις: αποτελεσματικότητα σεροτονινεργικών φαρμάκων, έναντι φαρμάκων που δρουν σε άλλα νευρομεταβιβαστικά συστήματα, μείωση επιπέδων HIAA στο ΕΝΥ μετά από επιτυχή θεραπεία με χλωριμιπραμίνη
b. Δυσλειτουργία φλοιοραβδωτών κυκλωμάτων και μικρότερη συμμετοχή κυκλωμάτων της αμυγδαλής, όπως στις λοιπές αγχώδεις διαταραχές (Σολδάτος: βασικά γάγγλια – μεταιχμιακό σύστημα – προμετωπιαίος). Ενδείξεις:
i. PET αυξημένη δραστηριότητα στους μετωπιαίους λοβούς, τα βασικά γάγγλια (ειδικά τον κερκοφόρο πυρήνα) και την έλικα του προσαγωγίου.
ii. CTκαι MRI αμφοτερόπλευρα μικρότεροι κερκοφόροι πυρήνες.
c. Νευροανοσολογία, ενδείξεις: στρεπτοκοκκική λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει ρευματικό πυρετό, που επιπλέκεται κατά 10 – 30% με χορεία Sydeham, η οποία συχνά εμφανίζει συμπτώματα ΙΨΔ.
d. Νευροενδοκρινολογία: θετική δοκιμασία καταστολής με δεξαμεθαζόνη στο 1/3 των ασθενών
e. Νευρολογική εξέταση: Αυξημένη συχνότητα νευρολογικών σημείων.
f. ΗΕΓ: αυξημένη συχνότητα μη ειδικών αλλοιώσεων και ταχύτερη επέλευση ύπνου REM


Συννοσηρότητα:
1. Κατάθλιψη 70%
2. Άλλες αγχώδεις διαταραχές (κυρίως κοινωνική φοβία)
3. Διαταραχές προσωπικότητας: συνυπάρχουν στο 50%, αλλά μόνο 10 – 25% έχουν ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας
4. Διαταραχές σχετιζόμενες με το αλκοόλ

Διαφορική διάγνωση:
Α. Διαταραχές ιδεοψυχαναγκαστικού φάσματος
1. Νόσος Tourette (50% έχουν συμπτώματα ΙΨΔ)
2. Διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων
a. παθολογική χαρτοπαιξία
b. διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή
c. κλεπτομανία
d. πυρομανία
e. τριχοτιλλομανία
3. Διαταραχές πρόσληψης τροφής
4. Δυσμορφοφοβία
5. Υποχονδρίαση
6. Αποπροσωποποίηση
7. Παθολογική ζηλοτυπία
8. Διαταραχές σεξουαλικής προτίμησης
Β. Οργανικές διαταραχές με ιδεοψυχαναγκαστική συμπτωματολογία:
χορεία Sydeham, επιληψία κροταφικού λοβού, εγκεφαλίτιδες, ουσίες (αμφεταμίνες), νόσος Pick
Γ. Σχιζοφρένεια (15% εμφανίζουν συμπτώματα ΙΨΔ)
Δ. Αγχώδεις διαταραχές
Θεραπεία:

SSRIs:
• Θεραπεία πρώτης εκλογής
• Απαιτούνται μεγαλύτερες δόσεις
• Διάρκεια θεραπείας τουλάχιστον 2 – 3 μήνες
• Ποσοστό ανταπόκρισης: οι μισοί ασθενείς βελτιώνονται κατά 30 – 60%

Στρατηγικές επί φτωχής ανταπόκρισης:
1. αλλαγή σε άλλον SSRI
2. Επί αποτυχίας: SSRI p.o. + χλωριμιπραμίνη I.V. (σε χαμηλή δόση, για την αποφυγή σεροτονινεργικού συνδρόμου), για 2 εβδομάδες
3. Επί αποτυχίας: SSRI + άτυπο ΑΨ (ειδικά αν υπάρχουν τικ) σε μικρές δόσεις ή λίθιο (ειδικά αν υπάρχει κατάθλιψη) ή Βουσπιρόνη
4. Επί αποτυχίας: Νευροψυχοχειρουργική επέμβαση: τομή με Laser στη μονήρη έλικα υπό την καθοδήγηση MRI.
5. Deep Brain Stimulation.

Ενδείξεις νευροψυχοχειρουργικής επέμβασης:
1. αυτοκτονικότητα
2. σημαντική αναπηρία
3. αποτυχία 2 διαφορετικών SSRI
4. αποτυχία 3 διαφορετικών φαρμακευτικών συνδυασμών
5. αποτυχία CBT

CBT:
• Παρόμοια αποτελεσματικότητα με φάρμακα, η οποία επιφέρει παρόμοιες νευροαπεικονιστικές αλλαγές
• Καλύτερη αποτελεσματικότητα στους ψυχαναγκασμούς παρά στις ιδεοληψίες
Μέθοδος:
• εμπόδιση ακύρωσης της ιδεοληψίας με ψυχαναγκαστικές πράξεις
• εκπαίδευση στην αγνόηση των ιδεών αυτών και στην αποδοχή τους ως μη επικίνδυνες

Ψυχανάλυση: αβέβαιη αποτελεσματικότητα. Ίσως συμπληρωματικά, να συνυπάρχει διαταραχή προσωπικότητας































Διαταραχή stress μετά από ψυχοτραυματισμό


Διάγνωση DSM IV:
Α. Το άτομο έχει εκτεθεί σε τραυματικό γεγονός
• κατά το οποίο απειλούταν η ζωή ή τραυματίστηκε σοβαρά ο ίδιος ή κάποιος άλλος, στον οποίο μπορεί να επήλθε ο θάνατος.
• και αντέδρασε με έντονο φόβο, αίσθημα αβοηθησίας ή τρόμο
Β. Το τραυματικό γεγονός αναβιώνεται επίμονα με τουλάχιστον 1 από τους παρακάτω τρόπους:
1. Επαναλαμβανόμενες και παρείσακτες ενοχλητικές ανακλήσεις με εικόνες, σκέψεις και αντιλήψεις
2. Αναβιώσεις του γεγονότος με παραισθήσεις ή ψευδαισθήσεις και αποσυνδετικά επεισόδια
3. Επανειλημμένα ενοχλητικά όνειρα του γεγονότος
4. Έντονη ενόχληση κατά την έκθεσή του σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του γεγονότος
5. Σωματική αντίδραση κατά την έκθεσή του σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του γεγονότος
Γ. Επίμονα συμπτώματα υπερεγρήγορσης, όπως φαίνεται από τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω:
1. Υπερβολική απάντηση στο ξάφνιασμα (υπερεκπληξία)
2. Υπερεπαγρύπνηση
3. Ευερεθιστότητα ή εκρήξεις θυμού
4. Αρχική ή ενδιάμεση αϋπνία
5. Δυσκολία συγκέντρωσης
Δ. Επίμονη αποφυγή ερεθισμάτων συνδεόμενων με το τραύμα και παράλυση της γενικής απαντητικότητας, όπως φαίνεται από τουλάχιστον 3 από τα ακόλουθα:
1. Προσπάθειες να αποφύγει σκέψεις, αισθήματα ή συζητήσεις που σχετίζονται με το τραύμα
2. Προσπάθειες να αποφύγει δραστηριότητες, τόπους ή άτομα που προκαλούν ανακλήσεις του τραύματος
3. Ανικανότητα να ανακαλέσει κάποια σημαντική πλευρά του τραύματος (ψυχογενής αμνησία)
4. Σαφής μείωση της συμμετοχής σε σημαντικές δραστηριότητες
5. Αίσθημα απομάκρυνσης ή αποξένωσης από τους άλλους
6. Περιορισμένο εύρος συναισθήματος
7. Αίσθηση σμίκρυνσης του μέλλοντος
Ε. Διάρκεια μεγαλύτερη από 1 μήνα όλων των παραπάνω
ΣΤ. Η διαταραχή προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της λειτουργικότητας
Οξεία: διάρκεια < 3 μήνες
Χρόνια: διάρκεια ≥ 3 μήνες
Με καθυστερημένη έναρξη: έναρξη συμπτωμάτων μετά από 6 μήνες


Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 1 – 3 %
• Ηλικίες: κυρίως νέοι ενήλικες
• Φύλο:
o γυναίκες/ άνδρες: 2 : 1.
o Οι άνδρες βιώνουν περισσότερα, οι γυναίκες σοβαρότερα στρεσογόνα γεγονότα
• Συχνότερη σε στρατιώτες εμπόλεμης ζώνης και επιζώντες καταστροφής


Αιτιοπαθογένεια:
• Η κορτιζόλη εξισορροπεί την υπεραδρενεργική κατάσταση σε συνθήκες αυξημένου στρες, προστατεύοντας το μεταιχμιακό σύστημα από το να καταγράψει με υπερβολικό τρόπο τις συνθήκες που παρουσιάστηκε ο κίνδυνος.
• Χαμηλά επίπεδα κορτιζόλης ίσως επιτρέψουν την έντονη καταγραφή των συνθηκών στις οποίες παρουσιάστηκε ο κίνδυνος στον ιππόκαμπο (κλασική εξάρτηση), ο οποίος μπορεί μελλοντικά να εκτιμήσει αθώες συνθήκες, ως υπερβολικά επικίνδυνες (γενίκευση), αποτρέποντας ουσιαστικά την οποιαδήποτε δραστηριότητα ή κινητοποιώντας έντονες αυτονομικές αντιδράσεις.
• Οι αναβιώσεις υπό ασφαλείς συνθήκες (πχ. εφιάλτες στον ύπνο), ίσως αντικατοπτρίζουν την προσπάθεια του εγκεφάλου να απευαισθητοποιηθεί και να αποσυνδέσει τις αναμνήσεις από την υπερβολική αυτονομική αντίδρασή του σε αυτές.
• Η αυξημένη εγρήγορση και η επιλεκτική προσοχή σε δυνητικά επικίνδυνα ερεθίσματα, αποτυπώνεται σε μελέτες προκλητών δυναμικών, όπου ασθενείς με PTSD αγνοούν ουδέτερα ερεθίσματα, ενώ αντιδρούν εξαιρετικά έντονα σε απειλητικά ερεθίσματα



Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη PTSD:
1. Ισχυρό τραυματικό γεγονός
2. Παρουσία και παλαιότερων τραυματικών εμπειριών
3. Απουσία κοινωνικού υποστηρικτικού συστήματος
4. Εξαρτητικά ή ιδεοληπτικά στοιχεία προσωπικότητας
5. Χαμηλή κορτιζόλη αίματος


Πορεία και πρόγνωση:
• 10% μεταπίπτει σε χρονιότητα, ειδικά αν οι αποφυγές είναι εκτεταμένες
• Συχνά επιπλέκεται με κατάθλιψη, κατάχρηση και εξάρτηση από αλκοόλ


Θεραπεία:
Α. Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία
• Απαιτεί ενεργή συμμετοχή του θεραπευτή
• Απαιτεί τη δημιουργία υποστηρικτικού και ασφαλούς κλίματος και χρήση τεχνικών σταδιακής έκθεσης και απευαισθητοποίησης για την αντιμετώπιση των αποφυγών με:
o σαφείς αναφορές και επεξεργασία των λεπτομερειών του τραύματος
o διεξοδική αναβίωση στη φαντασία
o ενθάρρυνση για λεκτικοποίηση της εμπειρίας
o έλεγχο της πραγματικότητας ως προς τις γενικεύσεις
o έκθεση ως προς τις αποφυγές
Οι τεχνικές αυτές έχουν την καλύτερη τεκμηρίωση
• Έλεγχος πραγματικότητας για την αντιμετώπιση γενικεύσεων
• Να περιλαμβάνονται σωματικοί μηχανισμοί αντίδρασης
• Να λαμβάνεται υπόψιν, ότι ο ασθενής αντιστέκεται στη θεραπεία με το να αγνοεί τα θετικά ερεθίσματα

Β. Άλλες ψυχοθεραπείες:
• Γνωσιακή και ψυχοδυναμική θεραπεία: διερευνάται η σημασία που δίνει ο ασθενής στην εμπειρία αυτή
• Τεχνικές χαλάρωσης
• Τεχνικές ενοφθαλμισμού stress
• EMDR

Ιδιαίτερα σημεία προσοχής:
• Υπάρχει κίνδυνος να χαθεί ο εστιασμός από το μείζον γεγονός, επειδή αυτό βολεύει τόσο τον ασθενή, όσο και τον ίδιον το θεραπευτή.
• Δεν είναι το ίδιο το τραυματικό γεγονός που πρέπει να διερευνηθεί, αλλά η ανάμνησή του, η οποία θα πρέπει να ελεγχθεί.
• Να επιτραπεί η πλήρης βίωση των συναισθημάτων για το γεγονός, ώστε να επέλθει η φυσιολογική λύση του τραύματος.

Γ. Φάρμακα:
• Μόνο η σερτραλίνη έχει επαρκή τεκμηρίωση (μπορεί όμως να αυξήσει τους εφιάλτες)
• Οι ΒΔΖ δε φαίνεται να βοηθούν ιδιαίτερα. Μπορεί να προκαλέσουν άρση αναστολών και επιθετικότητα
Να συνδυάζονται με ψυχοθεραπεία

Σωματικά νοσήματα που προκαλούν καταθλιπτικά συμπτώματα:

Σωματικά νοσήματα που προκαλούν καταθλιπτικά συμπτώματα:

• Νευρολογικά: Άνοια, Τραύμα, ΑΕΕ, Όγκοι, Υδροκέφαλος, Εγκεφαλίτιδες (Νευροσύφιλη, AIDS) , Επιληψία, MS, Parkinson, Huntington, Wilson
• Ενδοκρινολογικά: Θυρεοειδοπάθειες, Παραθυρεοειδοπάθειες, Addison, Cushing, Υπεραλδοστερονισμός, εμμηνορρυσιακά
• Λοιμώδη: AIDS, Φυματίωση, Μονοπυρήνωση, Πνευμονία
• Αυτοάνοσα: ΣΕΛ, Ρευματοειδής αρθρίτιδα, Αρτηρίτιδα Sjögren, Κροταφική αρτηρίτιδα
• Νεοπλάσματα: Ειδικά Ca παγκρέατος και άλλων του γαστρεντερικού
• Ανεπάρκειες βιταμινών: Β12, φυλλικό, νιασίνη, θειαμίνη
• Νεφρολογικές: Ουραιμία και άλλες νεφρικές παθήσεις
• Αιματολογικά: αναιμία
Προσοχή: στις ακόλουθες παθήσεις μπορεί τα καταθλιπτικά συμπτώματα να εμφανιστούν πριν τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της νόσου: Άνοια, εγκεφαλίτιδες (Νευροσύφιλη, AIDS), αγγειακές εγκεφαλικές βλάβες, όγκοι ΚΝΣ και παγκρέατος.


Φαρμακολογικά αίτια κατάθλιψης

• Ουσίες: Αλκοόλ, Βαρβιτουρικά, Κάνναβη, Κοκαϊνη, Αμφεταμίνες, Οπιοειδή.
• Ψυχοτρόπα: Βενζοδιαζεπίνες, Βουτυροφαινόνες, Φαινοθειαζίνες
• Νευρολογικά: Λεβοντόπα, Καρβαμαζεπίνη, Φαινυτοϊνη
• Ορμονολογικά: Αντισυλληπτικά
• Καρδιολογικά: β- αναστολείς (Inderal κλπ), Ρεσερπίνη (Hygroton), Kλονιδίνη (Catapressan), Διγοξίνη
• Αναπνευστικού συστήματος: Σαλβουταμόλη (aerolin)
• Γαστρεντερικά: Σιμετιδίνη, Μετοκλοπραμίδη (primperan)
• Αντιβιοτικά: Αμπικιλλίνη, τετρακυκλίνες
• Αντιφλεγμονώδη: Κορτικοστεροειδή, ΜΣΑΦ
• Αντινεοπλασματικά: Βινκριστίνη, Ασπαραγινάση, Βλεομυκίνη
• Άλλα: Δισουλφιράμη

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΩΝΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ

1. Ψυχικές διαταραχές που εκδηλώνονται με σωματικά συμπτώματα:

a. Σωματοποιητική διαταραχή

 b.Μετατρεπτική διαταραχή

c. Υποχονδρίαση

d.Σωματοδυσμορφική διαταραχή

e.Σωματόμορφη διαταραχή πόνου

f. Αδιαφοροποίητη σωματόμορφη διαταραχή

g. Σωματόμορφη διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς

2. Ψυχικές διαταραχές οφειλόμενες σε σωματική νόσο

3. Διαταραχές χαρακτηριζόμενες από συννοσηρότητα ψυχιατρικών και παθολογικών καταστάσεων: «Διαταραχές κατά τις οποίες ψυχολογικοί παράγοντες επηρεάζουν σωματικές νόσους”

———————————————————

1. Σωματόμορφες Διαταραχές

Στις σωματόμορφες διαταραχές, το άτομο παραπονείται για σωματικά συμπτώματα που παραπέμπουν σε κάποιο σωματικό ελάττωμα ή δυσλειτουργία και για τα οποία δεν μπορεί να βρεθεί κάποια οργανική βάση. Τα συμπτώματα δε βρίσκονται κάτω από τον εκούσιο έλεγχο του ατόμου, ούτε δημιουργούνται εσκεμμένα.

a.Σωματοποιητική διαταραχή

H διαταραχή ονομάζεται και “υστερία Briquet” (Paul Briquet, 19ος αιώνας). Ο επιπολασμός ζωής της σωματοποιητικής διαταραχής εκτιμάται σε 0,2-2%. Υπάρχει υψηλή συννοσηρότητα με τις αγχώδεις διαταραχές, τις διαταραχές της διάθεσης, την κατάχρηση ουσιών, αρκετές από τις διαταραχές της προσωπικότητας και τη διαταραχή μετατροπής. Η σωματοποιητική διαταραχή είναι πιο συχνή στις γυναίκες και συνήθως ξεκινά στην εφηβεία και στις αρχές της ενήλικης ζωής, σχεδόν πάντα πριν τα 30 αν και υπάρχουν στοιχεία ότι μπορεί η πορεία της να μην είναι τόσο σταθερή όσο υπονοείται από τα κριτήρια του DSM-IV-TR.

• Ιστορικό πολλών εκφράσεων δυσαρέσκειας για σωματικές ενοχλήσεις επί σειρά ετών

• Τουλάχιστον τέσσερα συμπτώματα πόνου (ιστορικό πόνου σχετιζόμενου με τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικές εντοπίσεις ή λειτουργίες(π.χ. κεφαλή, κοιλία, ράχη, αρθρώσεις, άκρα, στήθος, ορθό, κατά τη διάρκεια της εμμηνορρυσία, της σεξουαλικής επαφής ή της ούρησης), καθώς και τουλάχιστον δύο γαστρεντερικά συμπτώματα(π.χ. ναυτία, φουσκώματα, έμετος εκτός απ' αυτόν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, διάρροια ή δυσανεξία σε αρκετές και διαφορετικές τροφές), ένα σεξουαλικό σύμπτωμα (π.χ. σεξουαλική αδιαφορία, δυσλειτουργία στη στύση ή στην εκσπερμάτιση, ακανόνιστος καταμήνιος κύκλος, υπερβολική αιμορραγία κατά την εμμηνορρυσία, έμετος σ' όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης) και ένα ψευδονευρολογικό σύμπτωμα(συμπτώματα μετατροπής όπως έκπτωση στον συντονισμό των κινήσεων ή στην ισορροπία, παράλυση ή τοπική αδυναμία, δυσκολία στην κατάποση ή κόμπος στον λαιμό, αφωνία, επίσχεση ούρων, ψευδαισθήσεις, απώλεια της αίσθησης της αφής ή του πόνου, διπλωπία, τύφλωση, κώφωση, σπασμοί και αποσυνδετικά συμπτώματα όπως αμνησία ή απώλεια συνείδησης εκτός από λιποθυμία).

Κριτήρια του DSM-IV-TR

• Τα συμπτώματα δεν οφείλονται σε κάποιο ιατρικό πρόβλημα ή είναι υπερβολικά σε σχέση με κάποιο ιατρικό πρόβλημα που μπορεί να αντιμετωπίζει το άτομο

• Τα συμπτώματα προκαλούν σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στη λειτουργικότητα

Το DSM-IV-TR σημειώνει ότι τα ειδικότερα συμπτώματα της διαταραχής μπορεί να ποικίλλουν στα διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια.

Τα άτομα με σωματοποιητική διαταραχή τείνουν να επισκέπτονται συχνά αρκετούς και διαφορετικούς γιατρούς για ένα συγκεκριμένο σύμπτωμα και να δοκιμάζουν πολλά διαφορετικά φάρμακα. Οι νοσηλείες ή ακόμα και οι χειρουργικές επεμβάσεις είναι συνηθισμένες. Οι ασθενείς συνήθως εκφράζουν τα παράπονά τους με έναν δραματικό, υπερβολικό τρόπο ή τα απαριθμούν σε ένα εκτενές και σύνθετο ιατρικό ιστορικό. Συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις καθώς και οικογενειακά προβλήματα ή προβλήματα γάμου. Πολλοί πιστεύουν ότι πάσχουν από κάτι σε όλη τους τη ζωή. Η πορεία της νόσου επιπλέκεται από κατάχρηση φαρμάκων και απόπειρες αυτοκαταστροφής.

Θεραπεία: Ο πόνος αναγνωρίζεται πάντα ως πραγματικός. Ατομική, ομαδική ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική αντιμετώπιση

c.Διαταραχή Μετατροπής

Κριτήρια του DSM-IV-TR για τη Διαταραχή Μετατροπής

• Ένα ή περισσότερα συμπτώματα που επηρεάζουν την κινητική ή την αισθητηριακή λειτουργία και παραπέμπουν σε κάποιο νευρολογικό ή σωματικό πρόβλημα

• Τα συμπτώματα σχετίζονται με κάποια σύγκρουση ή στρες

• Τα συμπτώματα δεν δημιουργούνται εκούσια και δεν μπορούν να εξηγηθούν βάσει κάποιου ιατρικού προβλήματος

• Τα συμπτώματα προκαλούν σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στη λειτουργικότητα ή δικαιολογούν ιατρική αξιολόγηση

Τα άτομα μπορεί να βιώνουν μερική ή ολική παράλυση των χεριών ή των ποδιών τους, επιληπτικές κρίσεις και διαταραχές του συντονισμού, αίσθηση τσιμπήματος, μυρμηγκιάσματος ή ανατριχίλας στο δέρμα, έλλειψη ευαισθησίας στον πόνο ή αναισθησία, δηλαδή απώλεια της αισθητικότητας. Η όραση μπορεί να υποστεί σοβαρή έκπτωση. Το άτομο ενδέχεται να εμφανίσει μερική ή ολική τύφλωση ,αφωνία (κλασσική ψιθυριστή ομιλία) και ανοσμία.

Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται στην εφηβεία ή την πρώιμη ενήλικη ζωή, συνήθως μετά από κάποιο στρεσογόνο γεγονός. Ένα επεισόδιο μπορεί να λήξει ξαφνικά, αλλά συνήθως αργά ή γρήγορα η διαταραχή επανεμφανίζεται, είτε στην αρχική της μορφή είτε με κάποιο διαφορετικό σύμπτωμα. Η ψυχοδυναμική θεωρία, όπως αναφέρεται και παρακάτω, συνδέει το σύμπτωμα με την προσδοκία του ασθενούς για πρωτογενές ή δευτερογενές όφελος. Έτσι λοιπόν τα άτομα με υστερία φαίνονται αδιάφορα για το συγκεκριμένο πρόβλημα.

Ο επιπολασμός της διαταραχής μετατροπής είναι μικρότερος από 1% και η διάγνωση δίνεται συχνότερα σε γυναίκες από ό,τι σε άντρες.

Η διαταραχή μετατροπής συχνά παρουσιάζει συννοσηρότητα με άλλες διαταραχές, π.χ. με τη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή και την κατάχρηση ουσιών, καθώς και με διαταραχές της προσωπικότητας, κυρίως με τη μεταιχμιακή και τη δραματική διαταραχή της προσωπικότητας.

Αιτιολογία της Διαταραχής Μετατροπής

Ο όρος που χρησιμοποιήθηκε αρχικά για να περιγράψει τη διαταραχή ήταν ‘υστερία’, την οποία ο Έλληνας γιατρός Ιπποκράτης θεωρούσε ως μία πάθηση που περιοριζόταν στις γυναίκες και που προκαλούνταν από την περιπλάνηση της μήτρας μέσα στο σώμα. (Η περιπλανώμενη μήτρα συμβόλιζε τη μεγάλη επιθυμία του γυναικείου σώματος για τη γέννηση ενός παιδιού.) Ακολούθησαν παρατηρήσεις και έρευνες των Sydenham, Briquet, Charcot, Janet. Ο όρος «μετατροπή» προήλθε από τον Sigmund Freud, που θεωρούσε ότι το άγχος και η ψυχική σύγκρουση μετατρέπονται σε σωματικά συμπτώματα.

Κοινωνικοί και Πολιτισμικοί Παράγοντες 

Κατά τον τελευταίο αιώνα, υπήρξε μία εμφανής μείωση στην επίπτωση της διαταραχής μετατροπής, κάτι που θα μπορούσε να σημαίνει ότι κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες παίζουν κάποιο ρόλο στη διαταραχή. Έχει προταθεί ότι η μείωση της εμφάνισης τέτοιων συμπτωμάτων μπορεί να αποδοθεί σε μία γενικότερη χαλάρωση των σεξουαλικών ηθών και στην εξέλιξη του σύγχρονου πολιτισμού που είναι πιο ανεκτικός απέναντι στο άγχος. Έρευνες δείχνουν ότι η διάγνωση της υστερίας έχει μειωθεί στις δυτικές κοινωνίες αλλά παραμένει πιο διαδεδομένη σε χώρες που ίσως δίνουν λιγότερη έμφαση στην «ψυχολογικοποίηση» της δυσφορίας. Μπορεί η αυξανόμενη γνώση γύρω από ιατρικά και ψυχολογικά φαινόμενα να οδηγεί σε μείωση του επιπολασμού της διαταραχής μετατροπής. 

d. Υποχονδρίαση

Η διαταραχή συνήθως ξεκινά μεταξύ 20 και 30, διαρκεί όχι λιγότερο από 6 μήνες και τείνει να είναι χρόνια. Χαρακτηρίζεται από έντονη ενασχόληση του ατόμου με φόβους ότι έχει κάποια σοβαρή ασθένεια παρά τις διαβεβαιώσεις για το αντίθετο από τους γιατρούς. Τα συμπτώματα προκαλούν σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στη λειτουργικότητα. Η έντονη ενασχόληση δεν οφείλεται σε άλλη ψυχική διαταραχή: παραληρητική διαταραχή, παραληρητική κατάθλιψη, σχιζοφρένεια, σωματοποιητική διαταραχή, σωματοδυσμορφική διαταραχή, ΙΔΨ διαταραχή και άλλες διαταραχές άγχους. Ο ασθενής συχνά καταφεύγει σε σειρά εξετάσεων, επισκέψεων σε γιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων παρά την κατάλληλη αξιολόγηση και καθησύχαση.

Η υποχονδρίαση συνυπάρχει συχνά με τις αγχώδεις διαταραχές και τις διαταραχές της διάθεσης.

Δύσκολη η διαφοροποίηση από τη σωματοποιητική διαταραχή: το άτομο με υποχονδρίαση ανησυχεί ότι τα συμπτώματά του αποτελούν ένδειξη μιας πολύ σοβαρής νόσου.

e. Σωματοδυσμορφική Διαταραχή

Συχνή μεταξύ του γενικού πληθυσμού (ειδικότερα σε δερματολογικούς ασθενείς και ασθενείς πλαστικής χειρουργικής). Ίση αναλογία ανδρών και γυναικών. Συχνότερα σε άγαμους. Η σωματοδυσμορφική διαταραχή είναι σχετικά σπάνια διαταραχή. Συνήθως εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες με έναρξη συνήθως στα τέλη της εφηβείας.

Αφορά την έντονη ενασχόληση του ατόμου με κάποιο φανταστικό ελάττωμα ή εμφανώς υπερβολική ανησυχία για κάποιο μικρό ελάττωμα στην εξωτερική του εμφάνιση, το οποίο θεωρούν παραμορφωμένο, απωθητικό ή γενικότερα ‘όχι σωστό’. Αφορά συχνά το πρόσωπο, την κεφαλή και συνηθέστερα αναφέρονται το σχήμα της μύτης, το δέρμα, ουλές, αδύναμα μαλλιά κ.τ.λ. Αυτή η έντονη ενασχόληση προκαλεί έντονο άγχος, σημαντική δυσφορία, απαιτεί αυξημένο χρόνο ενασχόλησης με αποτέλεσμα έκπτωση στη λειτουργικότητα. Δυνατόν να συνυπάρχουν και παραληρητικές ιδέες σχολιασμού. Υιοθετούν συχνά χρονοβόρες ψυχαναγκαστικού τύπου συμπεριφορές (καθρέφτες, make-up κ.τ.λ.), που σκοπό έχουν την απόκρυψη, εξέταση ή διόρθωση του ‘ελαττώματος’. Συχνά οι δυσμορφοβικοί εμφανίζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, αισθήματα αμηχανίας, ντροπής και έντονους φόβους απόρριψης. H έντονη ενασχόληση δεν οφείλεται σε κάποια άλλη ψυχική διαταραχή, όπως είναι η ψυχογενής ανορεξία. Πολλοί ασθενείς εμφανίζουν παραληρητικές ιδέες (ψυχωσικός τύπος: παραληρητική σωματοδυσμορφική διαταραχή).. Τα συμπτώματα προκαλούν ιδιαίτερη δυσφορία με αποτέλεσμα το 25% να καταφεύγει τελικά στην πλαστική χειρουργική, χωρίς όμως να ανακουφίζονται και το 30% να εμφανίζει αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. 

f. Διαταραχή Πόνου

Διαταραχή με διπλάσια επίπτωση στους άντρες. Συχνή στην πρωτοβάθμια φροντίδα.

Πόνος ποικίλης εντόπισης που είναι αρκετά σοβαρός ώστε να δικαιολογείται η παρέμβαση κάποιου ειδικού και προκαλεί σημαντική δυσφορία ή έκπτωση στη λειτουργικότητα. Ο πόνος δεν δημιουργείται εσκεμμένα, ούτε είναι προσποιητός και δεν οφείλεται σε κάποιο άλλο ψυχολογικό πρόβλημα. Ψυχολογικοί παράγοντες θεωρούνται σημαντικοί για την έναρξη, τη σοβαρότητα ή τη διατήρηση του πόνου. Η ακριβής διάγνωση είναι δύσκολη, επειδή ο πόνος είναι μία υποκειμενική εμπειρία. Όμως, σε κάποιο βαθμό, τα άτομα με διαταραχή πόνου περιγράφουν τον πόνο τους διαφορετικά από εκείνους που έχουν κάποιο σωματικό πρόβλημα, οι οποίοι: τείνουν να εντοπίζουν τον πόνο πιο συγκεκριμένα, δίνουν πιο λεπτομερείς περιγραφές των αισθήσεων πόνου που έχουν και περιγράφουν σαφέστερα τους παράγοντες που αυξάνουν ή μειώνουν τον πόνο τους.

Σύμφωνα με μια θεωρία (Pinsky) υπάρχουν μείζονα ελλείμματα στις λειτουργίες του Εγώ, δηλαδή στην επίγνωση των συναισθημάτων και οι ενδόμυχες συγκρούσεις σωματοποιούνται. Ο πόνος μπορεί να αρχίζει ή να εντείνεται έπειτα από κάποια σύγκρουση ή στρες. Σε έναν εξωτερικό παρατηρητή, ίσως φαίνεται ότι το άτομο χρησιμοποιεί τον πόνο για να αποφύγει κάποια δυσάρεστη δραστηριότητα ή για να αποσπάσει την προσοχή και το ενδιαφέρον των άλλων, αλλά το ίδιο το άτομο βιώνει τον πόνο ως αποκλειστικά σωματικό σύμπτωμα.

Θεραπεία: Ο πόνος αναγνωρίζεται πάντα ως πραγματικός. Ψυχοδυναμική, συμπεριφορική και φαρμακευτική αντιμετώπιση

2. Ψυχικές διαταραχές οφειλόμενες σε σωματική νόσο

Ψυχικές διαταραχές και ψυχιατρική συμπτωματολογία κατά τις οποίες ένα σύνολο χαρακτηριστικών ψυχολογικών και συμπεριφορικών συμπτωμάτων συνδέεται με παροδική ή μόνιμη δυσλειτουργία του εγκεφάλου. Αποκλείουμε άλλη ψυχική διαταραχή, delirium, χρήση ουσιών.Ενδείξεις από το ιστορικό, την κλινική εξέταση ή τα εργαστηριακά ευρήματα ότι η διαταραχή στη διάθεση είναι άμεσο φυσιολογικό αποτέλεσμα του υποκείμενου νοσήματος. Σοβαρή έκπτωση λειτουργικότητας.

Α) Διαταραχή άγχους οφειλόμενη σε γενική ιατρική κατάσταση

Μπορεί να πάρει πολλές μορφές

Σωματικά νοσήματα συνδεόμενα με άγχος:

• Νευρολογικά (25%): Όγκοι ΚΝΣ, Τραύμα (μεταδιασειστικό σύνδρομο, υπαραχνοειδής αιμορραγία), Αγγειακή εγκεφαλική νόσος (ΑΕΕ, αγγειίτιδες), Εγκεφαλίτιδες (Νευροσύφιλη, AIDS κ.α.), Πολλαπλή σκλήρυνση, Επιληψία, Ημικρανίες, Νόσος Wilson, Νόσος Huntington

• Ενδοκρινολογικά (25%): Θυρεοειδοπάθειες, Παραθυρεοειδοπάθειες, Υποφυσιακή δυσλειτουργία, Φαιοχρωμοκύττωμα, Αδρενεργική δυσλειτουργία

• Καρδιαγγειακά (12%): Αρρυθμία, Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια

• Λοιμώδη(12%): Μονοπυρήνωση και άλλες λοιμώξεις (π.χ. AIDS)

• Αυτοάνοσα(12%): ΣΕΛ, Ρευματοειδής αρθρίτιδα, Αρτηρίτιδα Sjögren, Κροταφική αρτηρίτιδα Αναπνευστικά: ΧΑΠ, άσθμα

• Μεταβολικά: Ανεπάρκεια Β12, Πορφυρία υπογλυκαιμία

• Νεοπλάσματα: Σύνδρομο καρκινοειδούς

• Νεφρολογικές: Ουραιμία και άλλες νεφρικές παθήσεις

• Αιματολογικά: Αναιμία

• Άλλες σωματικές καταστάσεις 

• Φάρμακα και ουσίες: Αλκοόλ (κατάχρηση και απόσυρση), Καφεΐνη(κατάχρηση και απόσυρση), Νικοτίνη (απόσυρση), Αμφεταμίνες, Κάνναβη, Συμπαθητικομιμητικά, Πενικιλίνη, Δυσανεξία ασπιρίνης, θεοφυλλίνη, κορτικοειδή, θυρορμόνη

Β) Διαταραχή της διάθεσης οφειλόμενη σε γενική ιατρική κατάσταση

Η διαταραχή της διάθεσης μπορεί να είναι τόσο μια ψυχοπαθολογική απάντηση στη σωματική νόσο όσο αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης νευροφυσιολογικών και βιοχημικών παραγόντων. Για να τεθεί διάγνωση “Ψυχικές διαταραχές οφειλόμενες σε σωματική νόσο”, ο σωματικός παράγοντας συνδέεται αιτιολογικά με την ψυχοπαθολογική εικόνα.

Σωματικά νοσήματα που προκαλούν καταθλιπτικά συμπτώματα:

• Νευρολογικά: Άνοια, Τραύμα, ΑΕΕ, Όγκοι, Υδροκέφαλος, Εγκεφαλίτιδες (Νευροσύφιλη, AIDS) , Επιληψία, MS, Parkinson, Huntington, Wilson

• Ενδοκρινολογικά: Θυρεοειδοπάθειες, Παραθυρεοειδοπάθειες, Addison, Cushing, Υπεραλδοστερονισμός, Εμμηνορρυσιακά

• Λοιμώδη: AIDS, Φυματίωση, Μονοπυρήνωση, Πνευμονία

• Αυτοάνοσα: ΣΕΛ, Ρευματοειδής αρθρίτιδα, Αρτηρίτιδα Sjögren, Κροταφική αρτηρίτιδα

• Νεοπλάσματα: Ειδικά Ca παγκρέατος και άλλων του γαστρεντερικού

• Μεταβολικά: Ανεπάρκειες βιταμινών Β12, φυλλικού, νιασίνης, θειαμίνης

• Νεφρολογικά: Ουραιμία και άλλες νεφρικές παθήσεις

• Αιματολογικά: Αναιμία

Προσοχή: στις ακόλουθες παθήσεις μπορεί τα καταθλιπτικά συμπτώματα να εμφανιστούν πριν τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της νόσου: Άνοια, εγκεφαλίτιδες (Νευροσύφιλη, AIDS), αγγειακές εγκεφαλικές βλάβες, όγκοι ΚΝΣ και παγκρέατος.

Φαρμακολογικά αίτια καταθλιπτικής σημειολογίας

• Ουσίες: Αλκοόλ, Βαρβιτουρικά, Κάνναβη, Κοκαϊνη, Αμφεταμίνες, Οπιοειδή.

• Ψυχοτρόπα: Βενζοδιαζεπίνες, Βουτυροφαινόνες, Φαινοθειαζίνες

• Νευρολογικά: Λεβοντόπα, Καρβαμαζεπίνη, Φαινυτοϊνη

• Ορμονολογικά: Αντισυλληπτικά

• Καρδιολογικά: β- αναστολείς (Inderal κλπ), Ρεσερπίνη (Hygroton), Kλονιδίνη (Catapressan), Διγοξίνη

• Αναπνευστικού συστήματος: Σαλβουταμόλη (Aerolin)

• Γαστρεντερικά: Σιμετιδίνη, Μετοκλοπραμίδη (Primperan)

• Αντιβιοτικά: Αμπικιλλίνη, τετρακυκλίνες

• Αντιφλεγμονώδη: Κορτικοστεροειδή, ΜΣΑΦ

• Αντινεοπλασματικά: Βινκριστίνη, Ασπαραγινάση, Βλεομυκίνη

• Άλλα: Δισουλφιράμη

Μόνο η ρεσερπίνη, η λεβοντόπα και πιθανός τα αντισυλληπτικά προκαλούν καταθλιπτική συνδρομή. Τα αλλά προκαλούν δυσφορικά συμπτώματα. Οι βενζοδιαζεπίνες προκαλούν επιβράδυνση της σκέψης η προπρανολόλη προκαλεί απώλεια ζήλου και ενθουσιασμού. Προσοχή αν τα συμπτώματα οφείλονται στη νόσο ή στα φάρμακα (π.χ. σε χορήγηση κορτικοστεροειδών)

Γ) Διαταραχή προσωπικότητας οφειλόμενη σε γενική ιατρική κατάσταση

Ανάλογα με τη φύση και τον εντοπισμό της βλάβες (μετωπιαίος λοβός , δεξιό ημισφαίριο κ.τ.λ.) αντίστοιχη συμπτωματολογία.

• Τραύμα κεφαλής (συμπεριλαμβανομένου και του μεταδιασειστικού συνδρόμου)

• Υπαραχνοειδής αιμορραγία

• Νεοπλάσματα ΚΝΣ

• Καρδιαγγειακές διαταραχές

• Επιληψία

• ΜS

• Νόσος Huntington

• Ψυχοδραστικές ουσίες

• Φλεγμονώδεις παθήσεις ΚΝΣ (HIV)

• Θυρεοειδοπάθειες

• Αυτοάνοσα π.χ. ΣΕΛ

3. Ψυχολογικοί παράγοντες που επιδρούν σε σωματική νόσο 

Σύμφωνα με την κλίμακα των Holmes & Rahe η σωματική νόσος δημιουργεί υψηλά επίπεδα stress:

• Καρδιολογικά νοσήματα

• Αναπνευστικά νοσήματα: άσθμα, ΧΑΠ, απφρακτική υπνική άπνοια CA Πνεύμονα

• Μυοσκελετικά νοσήματα

• Γαστρεντερικά νοσήματα: λειτουργικά όπως διάχυτος οισοφαγικός σπασμός, ψυχογενής εμετός, μη ελκώδης δυσπεψία, ευερέθιστο έντερο κ.α. και οργανικά όπως γαστρικό έλκος, CA, φλεγμονώδεις παθήσεις κ.α.

• Νευρολογικά νοσήματα: Τραύμα, ΑΕΕ,MS, Parkinson, σύνδρομο χρόνιου πόνου

• Ενδοκρινικά νοσήματα: Θυρεοειδοπάθειες, ΣΔ, Cushing

4. Αποσυνδετικές διαταραχές

a) Αποσυνδετική αμνησία

b) Αποσυνδετική φυγή

c) Αποσυνδετική Διαταραχή προσωπικότητας

d) Διαταραχή αποπροσωποποίησης