Τί είναι το Σύνδρομο Ganser ;

Κλινική περιγραφή του συνδρόμου Ganser

Ο Sigberf Ganser (1853-1930)  ειδικεύτηκε στην ψυχιατρική εργαζόμενος στο Μόναχο, τη ∆ρέσδη και τη Χαϊδελβέργη, όπου θα συναντηθεί με τον Kraepelin. Toν Οκτώβριο του 1897 ο Ganser ανακοίνωσε την περιγραφή ενός συνδρόμου, που το κυριότερό του σύμπτωμα ήταν η ανικανότητα των αρρώστων να απαντούν σε απλές  συνηθισμένες ερωτήσεις, αν και έδειχναν να κατανοούν το νόημά τους, σύνδρομο το οποίο τοποθέτησε στο ευρύτερο πλαίσιο των «υστερικών διαταραχών της συνείδησης». Οι άρρωστοι που περιέγραφε φαίνονταν αδιάφοροι για την κατάστασή τους και δεν διατηρούσαν αρκετά τη συμπτωματολογία τους. Επιπροσθέτα , διαπιστωνόταν μια ασταθής νευρολογική σημειολογία, χωρίς ανατομική συστηματοποίηση. Ο Ganser τόνισε έτσι εξ αρχής την υστερική φύση αυτής της κλινικής εικόνας. Οι άρρωστοι αυτοί ήταν πάντα ή υπόδικοι ή φυλακισμένοι.
Ο Ganser επανήλθε στο ίδιο θέμα τον Οκτώβριο του 1902, με νέα ανακοίνωση στο 8ο Συνέδριο των ψυχιάτρων και νευρολόγων της Κεντρικής Γερμανίας που πραγματοποιήθηκε στη ∆ρέσδη. Ευθύς αμέσως επεσήμανε ότι το σύνδρομο που περιέγραψε «δεν κρίθηκε κατά την αξία του, ούτε ερμηνεύθηκε σωστά». Γι' αυτό τόνισε και πάλι ότι, με βάση τις παρατηρήσεις του, είχε προσδιορίσει «ένα σύνολο συμπτωμάτων ως μια ιδιαίτερη υστερική λυκοφωτική κατάσταση». Και για να διαφωτίσει περισσότερο το θέμα - κυρίως «για όσους δεν έχουν προσωπικές κλινικές παρατηρήσεις» - κατέθεσε την ακόλουθη νέα κλινική περιγραφή που θεωρούσε ως «ιδιαιτέρως διδακτική περίπτωση»:
Ο εργάτης W Η. είναι ηλικίας 35 και μισό χρόνων, παντρεμένος από εξαετίας. Είναι γιος αλκοολικού πατέρα, ευκαιριακός πότης ο ίδιος, άξεστος και βίαιος με τη γυναίκα του όταν είναι μεθυσμένος. Συνελήφθη και ετέθη υπό παρατήρηση εξ αιτίας μιας κλοπής. Αρρωσταίνει στη φυλακή και μετά από 10 εβδομάδες μεταφέρεται στο δημοτικό ψυχιατρικό νοσοκομείο. Είναι ωχρός και εμφανίζει μεγάλη εξάντληση. Χωρίς οργανική νόσο, στάση χαλαρή, βλέμμα ονειρευόμενου, αφηρημένος, μονότονος. Τον περισσότερο καιρό εμφανίζεται αδιάφορος και μερικές φορές αγχώδης. ∆εν παρουσιάζει μυϊκή τάση, ούτε αρνητισμό. Αντίδραση της κόρης φυσιολογική, χωρίς ανισοκορία, ζωηρά δερματικά και τενόντια αντανακλαστικά. Γενικευμένη αναλγησία που αφορά επίσης και τους βλεννογόνους. Η εξέταση οδήγησε στην ακόλουθη συνομιλία:
- Τί ηλικία έχετε;
- 25 χρονών, αλλά ναι, 25.
-Τί ημερομηνία έχουμε σήμερα; - ∆εν ξέρω.
- Πόσα δάχτυλα έχετε;
- ∆άχτυλα; 14.
- Μετρήστε τα δάχτυλά σας.
[Πιάνει τα δάχτυλα και μετράει:
- 1, 3, 7, 5, 10, 12, 14, 16, ναι λοιπόν 14. - Μετρήστε, αρχίζοντας από το 1. -1,3,7,14,17,19,21.
- Πόσα αυτιά έχετε;
- ∆ύο.
- Πόσα πόδια έχει ένα άλογο;
- Τέσσερα.
- Και μια γελάδα; - Τέσσερα.
- Και ένα βόδι;
- ∆εν ξέρω.
- Γνωρίζετε άλλα ζώα; - Ελέφαντας.
- Πόσα πόδια έχει;
- Τρία.
- Πόσα αυτιά έχει; -Τρία.
- Πόσες ουρές;
- Μία.
- Πόσα κεφάλια έχει ένα άλογο; - Ένα σωρό κεφάλια.
- Πόσες ουρές;
- Μία.
- Πόσα μάτια;
- Τρία.
- Πόσα πόδια έχει ένα ψάρι;
- Κανένα.
- Πόσα μάτια;
- ∆εν έχει, επίσης.
- Πόσα αυτιά;
- ∆εν έχει. Έτσι δεν είναι; - Τί έχει πάνω του το ψάρι; - ∆εν έχει τίποτε.
- Μήπως έχει γούνα;
- ∆εν ξέρω.
Του παρουσιάζουμε μερικά νομίσματα. Τα ταυτοποιεί συστηματικά με εντελώς εσφαλμένο τρόπο (...) Ερωτώμενος, απαντά ότι τα κέρματα των 10 μάρκων είναι από σίδερο και έχουν μπλε χρώμα. Παίρνει ένα κέρμα των 10 φένιχ για κέρμα των 3. Σε 13 μέρες επήλθε εμφανής βελτίωση της φυσικής του κατάστασης και αποδρομή της λυκοφωτικής κατάστασης. Ένα μεγάλο αμνησικό κενό καλύπτει όλο το χρόνο του αδικήματος και της σύλληψης, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου που πέρασε στο Ίδρυμα, σε λυκοφωτική κατάσταση. Μετά από 18 ημέρες εγκατέλειψε το νοσοκομείο, διαυγής και με αποκατεστημένη την υγεία του.
Τρία είναι τα κλινικά χαρακτηριστικά των βασικών συμπτωμάτων, στα οποία στάθηκε ιδιαιτέρως ο Ganser:
(α) Η παράπλευρη απάντηση βρίσκεται πάντοτε προς την κατεύθυνση της ερώτησης έτσι, ώστε δεν αμφιβάλλει ότι ο άρρωστος την καταλαβαίνει, τουλάχιστον ως σύνολο, ο άρρωστος δείχνει ένα είδος προτίμησης να περνά δίπλα από την ορθή απάντηση, χωρίς να ξαφνιάζεται από αυτό.
(β) Η διαταραχή της συνείδησης είναι ονειροειδής, με δυσκολίες στην αντίληψη του περιβάλλοντος και αναστολή στο σχηματισμό της σκέψης, μερικές φορές, η διαταραχή αυτή είναι όπως π.χ. στην ψευδαισθητική σύγχυση, αλλά στο μεγαλύτερο ποσοστό δεν είναι εμφανής.
(γ) Η μετάβαση σε φυσιολογική συνείδηση είναι πλήρης, αλλά με αμνησικό κενό, ο άρρωστος ξαφνιάζεται, όταν του διηγηθούν τις απαντήσεις που είχε δώσει. Ο όρος παράπλευρη απάντηση δεν ήταν του Ganser, αλλά του Westphal, που τον χρησιμοποίησε το 1903.
Αυτά τα χαρακτηριστικά, γράφει ο Ganser, «είναι αποτέλεσμα παρατήρησης και όχι απλώς συλλογισμού, όπως αδίκως υποθέτει ο Nissl (...). Η περιγραφή μου δεν δίνει βάση στην κριτική που μου κάνει». Ο Ganser θα συμπληρώσει γράφοντας παρακάτω ότι σε όλες τις περιπτώσεις που παρατήρησε διαπίστωσε μια τροποποιήσιμη συνειδησιακή κατάσταση, αμνησικά κενά και διαταραχές της αισθητικότητας, «όπως αυτές που θεωρούμε ως χαρακτηριστικές της υστερίας. Για μένα, όλα αυτά ήταν καθοριστικά, ώστε να θεωρήσω το σύνολο του συνδρόμου ως μια μορφή υστερικής λυκοφωτικής κατάστασης (...). Φυσικά, ο Kraepelin και ο Nissl (...) δεν βλέπουν στο σύμπτωμα των απαντήσεων παρά μόνον ένα σημείο κατατονικού αρνητισμού». Ο Ganser θα κλείσει την ανακοίνωσή του ως εξής: «Με τις ως τώρα θεωρήσεις και παρατηρήσεις μου, οφείλω, μέχρι νεωτέρας διαταγής, να διατηρήσω το συμπτωματικό σύμπλεγμα που περιέγραψα ως μια ιδιαίτερη περίπτωση λυκοφωτικής κατάστασης, η οποία ανήκει στη μεγάλη κλινική εικόνα της υστερίας. Είναι προφανές, εν τούτοις, ότι θα δώσω στο μέλλον περισσότερη προσοχή στη διαφορική διάγνωση από ό,τι προηγουμένως».
Ενενήντα χρόνια μετά, ο D.F. Allen θα σημειώσει ότι η δεύτερη ανακοίνωση του Ganser πρέπει να θεωρηθεί σαν απωθημένο κεφάλαιο στην ιστορία της υστερίας.Ιδιαίτερα απωθημένο στο DSM-ΙΙΙ.