Ποιες είναι οι αντιληπτικές διαταραχές;

Ποσοτικές αντιληπτικές διαταραχές: Οι υπεραισθησίες συνίστανται σε αύξηση της έντασης των αντιληπτικών βιωμάτων, τα οποία συμβαίνουν σε επεισόδιο μανίας (γενικευμένη υπεραισθησία χρωμάτων), ενώ αντίθετα υπαισθησίες (άμβλυνση των αντιληπτικών βιωμάτων) παρατηρούνται στη μείζονα κατάθλιψη.

Ποιοτικές αντιληπτικές διαταραχές: Περιλαμβάνουν τις παραισθήσεις και τις ψευδαισθήσεις
Παραισθήσεις: Συνιστούν στρεβλωμένα αντιληπτικά βιώματα υπαρκτών αντικειμένων της αντίληψης. Η επέλευσή τους ευοδώνεται από τη συναισθηματική κατάσταση του υποκειμένου τους, κακός και από εξωτερικές συνθήκες (κακός φωτισμός, θόρυβοι κ.λπ.).Είναι συχνές σε όλους τους ανθρώπους (κυρίως οπτικού τύπου) εν είδει βραχέων επεισοδίων, ακολουθούμενων από την αναγνώριση της αντιληπτικής πλάνης. Όταν διαρκούν, χωρίς αναγνώριση της αντιληπτικής πλάνης είναι παθολογικές (π.χ. στην άνοια ή στην ημικρανία) και συνιστούν παραληρητικές παραγνωρίσεις.
Ψευδαισθήσεις: Συνιστούν αντιληπτικά βιώματα επί απουσίας αντικειμενικής πηγής εκπομπής ερεθισμάτων. Οι ασθενείς είναι απολύτως βέβαιοι για την ύπαρξή τους, τα αντιληπτικά τους βιώματα δεν επηρεάζονται από κριτικά αντεπιχειρήματα ή αναιρετική τους εμπειρική μαρτυρία και οι ίδιοι οι ασθενείς βρίσκονται στο επίκεντρο του θεματικού περιεχομένου των ψευδαισθητικών τους βιωμάτων. Το γεγονός πως οι ψευδαισθήσεις δεν επηρεάζονται από κριτικά αντεπιχειρήματα τις διαφοροποιεί από τις ψευδο-ψευδαισθήσεις, που απαντώνται σε ασθενείς με επιληψία κροταφικού τύπου ή σε φυσιολογικά άτομα σε συνθήκες πλήρους αισθητηριακής αποστέρησης. Ως προς την αισθητηριακή λειτουργία την οποία αφορούν, οι ψευδαισθήσεις διακρίνονται σε ακουστικές, οπτικές, οσφρητικές, απτικές, γευστικές και κιναισθητικές. Οι ακουστικές ψευδαισθήσεις αποτελούν το συχνότερο τύπο ψευδαισθήσεων και διακρίνονται σε μη λεκτικές και λεκτικές. Οι πρώτες περιλαμβάνουν ακουστικά βιώματα ήχων ή θορύβων, οι δεύτερες λέξεων , φράσεων ή συνεχούς ομιλίας. Οι ψευδαισθητικές φωνές ενδέχεται να απευθύνονται στους ασθενείς στο δεύτερο ή το τρίτο πρόσωπο, ενώ συχνά συνομιλούν μεταξύ τους γι’ αυτούς. Κατά κανόνα το περιεχόμενο είναι υβριστικό, απειλητικό ή επικριτικό για τους ασθενείς, σπανιότερα είναι φιλικό, εξυψωτικό ή υποστηρικτικό. Συνήθως ακουστικές ψευδαισθήσεις παρατηρούνται στις σχιζοφρενικές διαταραχές, δίχως να αποκλείεται επέλευσή τους στη μείζονα κατάθλιψη ή τη μανία, όπου το περιεχόμενο είναι συνήθως εναρμονισμένο με τη διάθεση (επικριτικό στην πρώτη και εξυψωτικό στη δεύτερη).
Οι οπτικές ψευδαισθήσεις διακρίνονται σε απλές ή στοιχειώδεις και σύνθετες. Οι απλές περιλαμβάνουν σκιές, λάμψεις, χρώματα, φώτα κ.λπ. Οι σύνθετες περιλαμβάνουν μορφές ανθρώπων, νάνων (λιλιπούτειες οπτικές ψευδαισθήσεις, συχνές στο τρομώδες παραλήρημα των χρόνιων αλκοολικών), ζώων, εικόνων αγίων ή δαιμονικών πνευμάτων. Ιδιαίτερα είδη οπτικών ψευδαισθήσεων αποτελούν η εαυτοσκοπία (το άτομο βλέπει τον εαυτό του), οι φωτογραφικές (στατικές ψευδαισθητικές εικόνες) και οι σκηνικές ή κινηματογραφικές (μεταβολή των εικόνων εν είδει σκηνικών επεισοδίων).
Οι οσφρητικές και γευστικές ψευδαισθήσεις, αν και μπορεί να παρουσιαστούν στο πλαίσιο μια σχιζοφρενικής διαταραχής και μείζονος κατάθλιψης, συνήθως συναντάται σε δευτερογενείς ψυχωτικές διαταραχές, όπως η επιληψία και το οργανικό ψυχοσύνδρομο. Συνίστανται σε δυσοσμίες που αναδίδουν υποτιθέμενα σάπια ή δηλητηριασμένα τρόφιμα, αποσυντιθέμενα σώματα άλλων ή του ίδιου του ασθενή και δηλητηριώδη αέρια στον αέρα. Παρομοίως, οι γευστικές ψευδαισθήσεις περιλαμβάνουν δυσάρεστες γεύσεις που προκαλούνται από τα παραπάνω.
Οι απτικές ψευδαισθήσεις περιλαμβάνουν αισθήματα νυγμών, τριβής, πίεσης ή κρούσεων στο δέρμα των ασθενών, καθώς και αισθήματα ερπυστικών κινήσεων ζωυφίων σε αυτό, ιδιαίτερα συχνό σε χρόνια κατάχρηση κοκαΐνης.
Τέλος, οι κιναισθητικές ψευδαισθήσεις περιλαμβάνουν βιώματα μεταβολής της θέσης, του μεγέθους, του σχήματος ή της λειτουργίας εσωτερικών οργάνων των ασθενών, απόφραξης, στένωσης, τρώσης ή νέκρωσής τους, παρουσίας ξένων σωμάτων ή ηλεκτρικών εκκενώσεων στο εσωτερικό του σώματος. Στις κιναισθητικές ψευδαισθήσεις περιλαμβάνονται οι αιθουσαίες ψευδαισθήσεις (βιώματα περιστροφής, ανύψωσης, πτώσης του σώματος) και οι κιναισθητικές ψευδαισθήσεις με αίσθημα ακούσιας κίνησης μελών του σώματος.
Απτικές και κιναισθητικές ψευδαισθήσεις είναι συχνές στις ψυχωτικές διαταραχές, πρωτογενείς ή δευτερογενείς. Η διάκριση μεταξύ τους είναι δυσχερής, αλλά το πιο δύσκολο είναι η διάκρισή τους από αντίστοιχες σωματικές ή υποχονδριακές παραληρητικές ιδέες, χωρίς να αποκλείεται η συνύπαρξή τους.