ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
Επιπολασμός
• Δια βίου επιπολασμός: 20%
• Κοινωνική φοβία: 0,5 – 13%
• Ειδική φοβία: 5 – 11%
• Αγοραφοβία:1 – 7%
• Διαταραχή πανικού:0,4 – 4%
• Διαταραχή γεν. άγχους:2 – 13% (με αυστηρά κριτήρια: 2-5%)
• ΙΨΔ:1 – 4%
Δημογραφικά στοιχεία
• Φύλο: ♀ > ♂ , εκτός από κοινωνική φοβία και ΙΨΔ(Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή), όπου ♀ = ♂
• Ηλικίες: 22 – 44
• Οικογενειακή κατάσταση: διαζευγμένοι
• Επαγγελματική κατάσταση: άνεργοι
• Κοινωνικοοικονομική κατάσταση: χαμηλή
• Μορφωτικό επίπεδο: χαμηλό
• Αστικό περιβάλλον > ύπαιθρος
• Ψυχοπιεστικά γεγονότα: επανειλημμένες διαπροσωπικές απώλειες
Συννοσηρότητα:
• Κατάχρηση και εξάρτηση από αλκοόλ
• Κατάθλιψη
• Δυσθυμία
ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΗ
• Χρόνια με εξάρσεις και υφέσεις
• H διαταραχή γενικευμένου άγχους πιθανώς βελτιώνεται με το χρόνο
• Πιθανή επιπλοκή με
o εξάρτηση από αλκοόλ ή ουσιών (προσπάθεια αυτοΐασης)
o κατάθλιψη, αυτοκτονικό ιδεασμό
ΑΙΤΙΟΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ
Γενετική προδιάθεση:
• Μονοζυγωτικοί έχουν 10πλάσια πιθανότητα σε σχέση με διζυγωτικούς
• Εισπνοές διοξειδίου του άνθρακα προκαλούν συχνότερα κρίσεις πανικού σε συγγενείς ασθενών
• Δεν έχουν βρεθεί συγκεκριμένα γονίδια που να συνδέονται με προδιάθεση για άγχος
• Γενετικές επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν σημαντική αλληλοεπικάλυψη με κατάθλιψη και ουσιοεξάρτηση.
Ψυχοπιεστικά γεγονότα κατά την παιδική ηλικία:
• Απώλεια γονιού
• Συζυγική δυσαρμονία
Ιδιοσυγκρασιακοί παράγοντες:
• Αυξημένη παιδική προσκόλληση
• Ευαισθησία στο άγχος: παρερμηνεία σωματικών εκδηλώσεων άγχους, ως σοβαρά
• Συμπεριφορική αναστολή: συμπτώματα άγχους σε μη οικείο περιβάλλον
Θεωρίες μάθησης:
• Κλασσική εξάρτηση: φοβογόνο ερέθισμα συνδέεται με ένα ουδέτερο, το οποίο σταδιακά καθίσταται και αυτό φοβογόνο
• Εγχειρηματική εξάρτηση: η τιμωρία, δηλαδή το άγχος κατά την έκθεση σε φοβογόνο κατάσταση και η επιβράβευση, δηλαδή η ανακούφιση της αποφυγής παρόμοιων καταστάσεων, εδραιώνουν σταδιακά μια φοβική και αγχώδη συμπεριφορά.
• Γνωσιακές θεωρίες: εδραιωμένες στρεβλές αντιλήψεις περί κινδύνου οδηγούν είτε σε υπεραξιολόγηση κινδύνου είτε σε ανεπαρκή διαχείριση των καταστάσεων αυτών.
Ψυχοδυναμική θεωρία:
η αποτυχία απώθησης του άγχους που προκύπτει από ασυνείδητες ενορμήσεις (επιθετικές, σεξουαλικές) και φόβους (αφανισμού, απώλειας), το φέρνει στο προσκήνιο, είτε με τη μορφή καθαρού άγχους, είτε παροξυσμικά με τη μορφή πανικού, είτε συμβολοποιημένα -μέσω μηχανισμών μετάθεσης και ταύτισης- με τη μορφή φοβιών ή ιδεοληψιών.
Βιολογική θεωρία:
Διαταραχή ομοιόστασης στην επικοινωνία νευρομεταβιβαστικών συστημάτων
•
Σχετίζονται με την ετοιμότητα δράσης για την αποφυγή κινδύνου
Νοραδρεναλίνης στον υπομέλανα τόπο
• Σεροτονίνης στους πυρήνες της ραφής
• GABA
• γλουταμινικού
• έκλυσης CRF
Δυσλειτουργία ιππόκαμπου στο κύκλωμα αντίδρασης στην απειλή
• Ο φλοιός στέλνει τις πληροφορίες από τα αισθητήρια όργανα στην αμυγδαλή και τον ιππόκαμπο και τους ενημερώνει για τις τρέχουσες εξωτερικές συνθήκες.
• Ο θάλαμος στέλνει τις πληροφορίες που πήρε από ιδιοδεκτικούς υποδοχείς στην αμυγδαλή, ενημερώνοντάς την για την εσωτερική κατάσταση του σώματος.
• Ο ιππόκαμπος συσχετίζει τις τρέχουσες συνθήκες με παρόμοιες συνθήκες από το παρελθόν που έχουν αποθηκευθεί στη μνήμη, αξιολογεί αν υπάρχει κίνδυνος και στέλνει το πόρισμά του στην αμυγδαλή. Αν δεν κάνει σωστές συσχετίσεις (εξαρτημένη μάθηση), πιθανό να δώσει λανθασμένα μήνυμα ότι υπάρχει κίνδυνος.
• Η αμυγδαλή επεξεργάζεται όλες τις πληροφορίες που λαμβάνει από το φλοιό, τον υπόφλοιο και το θάλαμο και κινητοποιεί προσαρμοστικές αντιδράσεις με απαγωγές οδούς προς το ΑΝΣ, το νευροενδοκρινικό σύστημα και το κινητικό σύστημα. Αν ο ιππόκαμπος σημάνει κίνδυνο, η αντίδραση θα είναι «μάχη ή φυγή».
• Ο προμετωπιαίος λοβός προσάγει μηνύματα στην αμυγδαλή, που τροποποιούν τις αντιδράσεις αυτές.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
• Φάρμακα: αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά, β-αναστολείς. Χρειάζεται μακροχρόνια θεραπεία
• Γνωσιοσυμπεριφορική θεραπεία: βραχεία, συμπτωματική ανακούφιση, καλύτερη διαχείριση άγχους. Κατοχυρωμένη αποτελεσματικότητα, ειδικά στις φοβίες, τη διαταραχή πανικού και την Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
• Ψυχοδυναμική: επίλυση εσωτερικής σύγκρουσης που αποτελεί την αιτία του άγχους. Καταλληλότερη για τη διαταραχή γενικευμένου άγχους.
Αγχώδεις διαταραχές που συνδέονται με οργανικούς παράγοντες
Αίτια:
• Νευρολογικά (25%): Όγκοι ΚΝΣ, Τραύμα (μεταδιασειστικό σύνδρομο, υπαραχνοειδής αιμορραγία), Αγγειακή εγκεφαλική νόσος (ΑΕΕ, αγγειίτιδες), Εγκεφαλίτιδες (Νευροσύφιλη, AIDS κ.α.), Πολλαπλή σκλήρυνση, Επιληψία, Ημικρανίες, Νόσος Wilson, Νόσος Huntington
• Ενδοκρινολογικά (25%): Θυρεοειδοπάθειες, Παραθυρεοειδοπάθειες, Υποφυσιακή δυσλειτουργία, Φαιοχρωμοκύττωμα, Αδρενεργική δυσλειτουργία
• Καρδιαγγειακά (12%): Αρρυθμία, Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
• Λοιμώδη(12%): Μονοπυρήνωση και άλλες λοιμώξεις (π.χ. AIDS)
• Αυτοάνοσα(12%): ΣΕΛ, Ρευματοειδής αρθρίτιδα, Αρτηρίτιδα Sjögren, Κροταφική αρτηρίτιδα
• Αναπνευστικά: ΧΑΠ, άσθμα
• Μεταβολικά: Ανεπάρκεια Β12, πορφυρία, υπογλυκαιμία
• Νεοπλάσματα: Σύνδρομο καρκινοειδούς
• Νεφρολογικές: Ουραιμία και άλλες νεφρικές παθήσεις
• Αιματολογικά: Αναιμία
• Άλλες σωματικές καταστάσεις
• Φάρμακα και ουσίες: Αλκοόλ (κατάχρηση και απόσυρση), Καφεΐνη(κατάχρηση και απόσυρση), Νικοτίνη (απόσυρση), Αμφεταμίνες, Κάνναβη, Συμπαθητικομιμητικά, Πενικιλίνη, Δυσανεξία ασπιρίνης, θεοφυλλίνη, κορτικοειδή, θυρορμόνη
Στοιχεία που συνηγορούν υπέρ οργανικού άγχους:
1. Ο ασθενής είναι >35 ετών
2. Δεν αναφέρει ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό αγχώδους διαταραχής
3. Στην παιδική ηλικία δεν αναφέρει ιδιαίτερα άγχη, φοβίες, προσκόλληση κλπ.
4. Δεν αναφέρει αξιόλογα ψυχοτραυματικά γεγονότα που να πυροδοτούν τα συμπτώματα
5. Δεν παρουσιάζει αποφευκτικές συμπεριφορές
6. Δεν ανταποκρίνεται στα φάρμακα για τις κρίσεις πανικού
Θεραπεία
Αντιμετώπιση υποκείμενης νόσου και επί επιμονής, φάρμακα για το άγχος
Ειδική φοβία
Διάγνωση DSM IV:
Α. Υπερβολικός και παράλογος φόβος από την παρουσία ή την πρόβλεψη παρουσίας ειδικής κατάστασης.
Β. Το άτομο αναγνωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός και παράλογος
Γ. Η έκθεση στο φοβικό ερέθισμα προκαλεί άμεση απάντηση άγχους ή πανικού
Δ. Η φοβική κατάσταση είτε αποφεύγεται είτε υπομένεται με έντονο άγχος ή δυσφορία
Ε. Η αποφυγή, η αγχώδης πρόβλεψη ή η δυσφορία από τις φοβικές καταστάσεις προκαλούν σημαντική έκπτωση λειτουργικότητας ή έκδηλη ενόχληση για την ύπαρξη της φοβίας. Το κριτήριο αυτό δεν υφίσταται στο ICD-10
Ζ. Η παραπάνω εικόνα δεν εξηγείται καλύτερα με
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• PTSD
• κοινωνική φοβία
• αγοραφοβία.
Τύποι φοβιών:
• ζωοφοβία: έχει πρωιμότερη έναρξη και μεγαλύτερη κληρονομική επιβάρυνση
• φυσικού περιβάλλοντος: ύψη, καταιγίδες, νερό
• σχετικές με ειδικές καταστάσεις: αεροπλάνο, οδήγηση, κλειστά μέρη, ανελκυστήρες
• σχετικές με αίμα, ένεση και τραύμα
• άλλοι τύποι: φόβος ακράτειας, εμέτου, πτώσης στο κενό, πνιγμονής, μετάδοσης ασθένειας
Λοιπά κλινικά χαρακτηριστικά:
• Το άτομο οργανώνει τη ζωή του με τρόπο που να αποφεύγει την έκθεσή του, αλλά και σκέψεις σχετικές με φοβογόνες καταστάσεις, με συνέπεια διαπροσωπικά και επαγγελματικά προβλήματα.
• Συχνά ζητά από κάποιον άλλον να τον συνοδεύει (φοβικός σύντροφος) (αφορά μάλλον την αγοραφοβία, αλλά στον Σολδάτο αναφέρεται εδώ).
• Το άτομο μεταφέρει μαζί του φυλακτά, νερό και ότι άλλο νιώθει ότι του προσφέρει ασφάλεια
• Συχνά ζητά διαβεβαιώσεις ότι δεν θα πάθει κάτι κακό
• Κατά τ’ άλλα παραμένει λειτουργικό και δεν του φαίνεται ότι έχει πρόβλημα.
Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 11%
• Ηλικία έναρξης: πριν τα 25, συχνά κατά την παιδική ηλικία
• Γυναίκες / άνδρες: 2:1. Δεν υπάρχουν διαφορές ως προς τις φοβογόνες καταστάσεις που αναφέρουν, ούτε και τις αντιδράσεις τους σε αυτές
Θεραπεία:
• Βενζοδιαζεπίνες σε περίπτωση που πρέπει να εκτεθεί σε φοβογόνο κατάσταση
• Γνωσιακή ψυχοθεραπεία με τεχνική συστηματικής απευαισθητοποίησης έχει τα καλύτερα αποτελέσματα μέσα σε λίγους μήνες
• Καμιά φορά όμως φεύγει η μία φοβία και εμφανίζεται άλλη.
Κοινωνική φοβία
Διάγνωση DSM IV:
Α. Έκδηλος και επίμονος φόβος ταπείνωσης ή ενδεχόμενης αμηχανίας σε καταστάσεις
• κοινωνικές
• που το άτομο καλείται να ενεργήσει παρουσία αγνώστων
• αυξημένης επιτήρησης και ελέγχου
Β. Το άτομο αναγνωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός και παράλογος
Γ. Η έκθεση στο φοβικό ερέθισμα προκαλεί άμεση απάντηση άγχους ή πανικού
Δ. Η φοβική κατάσταση είτε αποφεύγεται είτε υπομένεται με έντονο άγχος ή δυσφορία
Ε. Η αποφυγή, η αγχώδης πρόβλεψη ή η δυσφορία από τις φοβικές καταστάσεις προκαλούν σημαντική έκπτωση λειτουργικότητας ή έκδηλη ενόχληση για την ύπαρξη της φοβίας.
Ζ. Η παραπάνω εικόνα δεν οφείλεται σε
• ουσίες
• γενική σωματική κατάσταση
• διαταραχή πανικού
• αγοραφοβία
• σωματοδυσμορφική διαταραχή
• σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας
• διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή.
1. Γενικευμένη μορφή: οι φόβοι αφορούν τις περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις (να ξεκινά ή να διατηρεί συζητήσεις, να συμμετέχει σε μικρές ομάδες, να βγαίνει ραντεβού, να τρώει σε δημόσιο χώρο, κλπ)
2. Περιορισμένη μορφή: οι φόβοι αφορούν συγκεκριμένες κοινωνικές καταστάσεις (πχ να δώσει εξετάσεις ή συναυλία, να προσεγγίσει το άλλο φύλο)
Συχνότερες φοβογόνες καταστάσεις:
• Να τον συστήνουν σε κάποιον
• Να συναντιέται με πρόσωπα εξουσίας
• Να αποδέχεται επισκέψεις
• Να μιλά στο τηλέφωνο
• Να τον παρακολουθούν όταν κάνει κάτι (τρώει, γράφει, μιλά δημόσια)
Σε αντίθεση με τις ειδικές φοβίες, δεν είναι οι καταστάσεις που πυροδοτούν το άγχος, αλλά η υφιστάμενη χαμηλή αυτοεκτίμηση και κοινωνική ευαλωτότητα.
Επιδημιολογία
• Δια βίου επιπολασμός: μέχρι 13% (ο υψηλότερος ανάμεσα στις αγχώδεις διαταραχές)
• Ηλικία: έναρξη στην εφηβεία, συνδέεται με αγχώδεις καταστάσεις στην παιδική ηλικία
• ♀ > ♂ αλλά με μικρή διαφορά
• Κλασικό προφίλ ασθενούς: γυναίκα, άγαμη, φτωχή, αμόρφωτη.
• Πιο συχνά πάνε οι άντρες στον ψυχίατρο, γιατί οι γυναίκες καμουφλάρουν τη φοβία τους, ως «φυσιολογική συστολή».
Συννοσηρότητα:
• αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας
• κατάθλιψη
• εξάρτηση από αλκοόλ
Πορεία, πρόγνωση:
• Χρόνια πορεία, με εξάρσεις που πυροδοτούνται από ψυχοπιεστικά γεγονότα
• Προκαλεί μεγαλύτερη έκπτωση λειτουργικότητας από την ειδική φοβία
• SSRI: θεραπεία εκλογής (παροξετίνη, σιταλοπράμη, σερτραλίνη, βενλαφαξίνη). Η θεραπεία συνήθως είναι μακρόχρονη, αλλά σε μερικούς ασθενείς αρκεί ολιγόμηνη θεραπεία, ειδικά αν συνοδεύεται με εξοικείωση στις αγχογόνες καταστάσεις.
• Βενζοδιαζεπίνες: αλπραζολάμη, κλοναζεπάμη
• β - αναστολείς: τους δίνουμε καμιά φορά σε μικρές δόσεις πριν πάνε να δώσουνε εξετάσεις, αλλά όχι επί μακρό χρονικό διάστημα. Καλύτερη η ατενολόλη (Tenormin) από την προπρανολόλη, γιατί δεν περνάει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό.
• Αναστολείς ΜΑΟ: μπορεί να βοηθήσουν
• Γνωσιακή ψυχοθεραπεία : εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων
Αγοραφοβία
Διάγνωση DSM IV:
Άγχος από τοποθεσίες ή καταστάσεις στις οποίες η διαφυγή είναι δύσκολη, ή δε θα μπορέσει να βρει βοήθεια αν πάθει κρίση πανικού. Τέτοιες καταστάσεις είναι:
• Έξοδοι από το σπίτι χωρίς συνοδεία
• Συνεύρεση με πλήθος
• Αναμονή σε ουρές
• Πέρασμα πάνω από γέφυρες ή τούνελ
• Ταξίδια με τρένο, λεωφορείο, αυτοκίνητο, αεροπλάνο
• Μικροί κλειστοί χώροι (ανελκυστήρες)
• Θέατρο, κινηματογράφος, καταστήματα
Σημείωση: Αν η φοβία περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη κατάσταση, τότε η διάγνωση είναι ειδική φοβία
Αν η φοβία περιορίζεται σε κοινωνικές συνθήκες, τότε η διάγνωση είναι κοινωνική φοβία
Β. Η φοβική κατάσταση είτε αποφεύγεται, είτε υπομένεται με έντονο άγχος, δυσφορία, φόβο ενδεχόμενης κρίσης πανικού ή με την παρουσία δεύτερου ατόμου.
Γ. Η παραπάνω εικόνα δεν οφείλεται σε
• Κοινωνική φοβία
• Ειδική φοβία
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• PTSD
Λοιπά κλινικά χαρακτηριστικά:
• συχνά συνδυάζεται με κρίσεις πανικού
• τα αγοραφοβικά συμπτώματα εμφανίζουν γενίκευση
• οι πιο λειτουργικοί αναπτύσσουν ζώνη ασφαλείας
Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 7%
• Ηλικία έναρξης: πριν τα 15 - 35,
• Γυναίκες / άνδρες: 2:1.
• μόνο το 25% αναζητά βοήθεια
Συννοσηρότητα:
• 25% άλλη αγχώδης διαταραχή
• Κατάθλιψη
• Κατάχρηση αλκοόλ
Πορεία και πρόγνωση:
• Έναρξη συχνά στα πλαίσια κρίσεων ή διαταραχής πανικού, με μηχανισμούς γενίκευσης και αποφυγής.
• Χρόνια πορεία με εξάρσεις και υφέσεις
• Οι εξάρσεις πυροδοτούνται από ψυχοπιεστικά γεγονότα (συζυγικά προβλήματα)
Θεραπεία:
• SSRIs
• Αγχολυτικά: καλύτερα να αποφεύγονται, γιατί ο ασθενής τα εντάσσει στο σύστημα ασφαλείας
• CBT: πρέπει να συμπεριλαμβάνεται συμπεριφορική κινητοποίηση πάσχοντος για καλύτερα αποτελέσματα της φαρμακοθεραπείας
Διαταραχή πανικού
Διάγνωση DSM IV
Α. επανειλημμένες και απροσδόκητες κρίσεις πανικού, με παρουσία για τουλάχιστον ένα μήνα, ενός τουλάχιστον από τα ακόλουθα:
1. Επίμονη ανησυχία ότι θα υπάρξουν και άλλες προσβολές
2. Ανησυχία για τις επιπτώσεις της προσβολής (ενδεχόμενος θάνατος, απώλεια ελέγχου ή τρέλα)
3. Σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς, που συνδέεται με τις προσβολές
Β. οι προσβολές πανικού δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ή σε γενική σωματική κατάσταση
Γ. Οι προσβολές πανικού δεν παρατηρούνται στα πλαίσια άλλης ψυχική διαταραχή όπως:
• Κοινωνική φοβία
• Ειδική φοβία
• Ιδεοψυχαναγκαστικές κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε μια από αυτές τις διαταραχές.
• PTSD
Το DSM-IV θεωρεί την αγοραφοβία δευτερογενή διαταραχή ενώ το ICD-10 τη θεωρεί το κυρίαρχο πρόβλημα.
Κρίση πανικού:
Διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά την οποία εμφανίστηκαν αιφνίδια και κορυφώθηκαν μέσα σε 10 λεπτά 4 ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:
1. Αίσθημα λαχανιάσματος
2. Αίσθημα πνιγμονήςΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
3. Φόβος θανάτου(συνέπεια αναπνευστικής αλκάλωσης)
4. Πόνος ή δυσφορία στο θώρακα
5. Παραισθήσεις (αιμωδίες και μηρμυγκιάσματα)
6. Αίσθημα παλμών και ταχυκαρδίας
7. Τρόμος
8. Εφίδρωση
9. Ρίγη ή αίσθημα ζέστης
10. Ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση
11. Αίσθημα ζάλης, τάση προς λιποθυμίαΜΗ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
12. Αποπραγματοποίηση ή αποπροσωποποίησηΜε καρδιαγγειακά, γαστρεντερικά,
13. Φόβος απώλειας ελέγχου ή επερχόμενης τρέλαςψυχολογικά συμπτώματα και τύπου ζάλης
Κατηγοριοποίηση κρίσεων, αναλόγως συμπτωμάτων:
1. Καρδιοαναπνευστικά
2. Συμπτώματα τύπου ζάλης
3. Ψυχολογικά
4. Γαστρεντερικά
1. Αναπνευστικός τύπος:
• Συμπτώματα πνιγμού, αίσθημα βάρους στο στήθος, μουδιάσματα, φόβος θανάτου, τάση φυγής
• Μεγαλύτερη ευαισθησία σε ιδιοδεκτικές παραμέτρους πνευμονικού αερισμού (εργαστηριακή πρόκληση με CO2 ή γαλακτικό). Το βιολογικό σύστημα συναγερμού υπεραντιδρά από λανθασμένη εκτίμηση για επικείμενη ασφυξία (είναι υπερευαίσθητο ή υπερευαισθητοποιημένο).
• Εμφανίζεται συχνά σε ηλικιωμένα άτομα με αναπνευστικά προβλήματα,
• Οι βαρείς καπνιστές έχουν αυξημένο ποσοστό εμφάνισης κρίσεων πανικού.
2. Ο μη αναπνευστικός τύπος: Αίσθημα παλμών, ζάλη, τρόμος, εξάψεις, εφίδρωση, ναυτία, φόβος τρέλας ή απώλειας ελέγχου, αποπροσωποποίηση
Κλινική εικόνα:
Σχετικά με τα συμπτώματα:
• Οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται απροσδόκητα συχνά δε ως «κρίσεις πανικού περιορισμένων συμπτωμάτων» και, τουλάχιστον αρχικά, δε συνδέονται με συγκεκριμένες καταστάσεις.
• Μερικές φορές εμφανίζονται ακόμα και κατά τη διάρκεια του ύπνου (στάδια 2&3) ή σε φάσεις χαλάρωσης, γεγονός που υποδεικνύει βιολογική ευαλωτότητα: «νυχτερινές κρίσεις πανικού»
Σχετικά με την αντίδραση του ασθενή σε αυτά:
• Διακατέχεται από άγχος προσμονής, το οποίο θέτει το αυτόνομο νευρικό σύστημα σε ετοιμότητα και ευοδώνει την επόμενη κρίση
• Μπορεί να αρχίσει να αποφεύγει τις καταστάσεις κάτω από τις οποίες εμφανίστηκε η κρίση και να αναπτύξει αγοραφοβία.
Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 1-2%
• Ηλικία:
o Έναρξη στα 15 – 35
o ~20% των περιστατικών είναι έφηβοι και εμφανίζουν συχνότερα ζάλη και γαστρεντερικά ενοχλήματα
• Φύλο:
o Γυναίκες / άνδρες: 2:1 έως 6:1
o οι άνδρες έχουν συχνότερα κρίσεις πανικού χωρίς αγοραφοβία
o οι γυναίκες τείνουν να έχουν περισσότερες υποτροπές, ενώ υπάρχουν αντιφατικά αποτελέσματα σχετικά με την επιδείνωση των κρίσεων κατά τη κύηση και τη λοχεία
o Δεν υπάρχουν διαφορές ως προς τη βαρύτητα και το είδος των συμπτωμάτων.
Αιτιοπαθογένεια:
• Κληρονομικότητα: Οι συγγενείς έχουν έως 20πλάσιο κίνδυνο να νοσήσουν. Κληρονομησιμότητα: 70%
• Υπερευαισθησία του βιολογικού συστήματος συναγερμού στα επίπεδα γαλακτικού και CO2, προκαλεί υπέρπνοια που οδηγεί σε αναπνευστική αλκάλωση, με συνέπεια συμπτώματα όπως ζάλη, αιμωδίες, προκάρδιο άλγος.
• Αυτόνομο: σε ορισμένους ασθενείς παρατηρείται αυξημένη διεγερσιμότητα του συμπαθητικού, αργή προσαρμογή σε επαναλαμβανόμενα ερεθίσματα και υπερβολική αντίδραση σε ερεθίσματα μέτριας έντασης.
Συννοσηρότητα:
• Κατάθλιψη: 60% εμφανίζουν κάποια στιγμή κατάθλιψη, 30 – 60% των καταθλιπτικών ασθενών, αναπτύσσουν κάποια στιγμή διαταραχή πανικού.
• Κατάχρηση αλκοόλ (30%) και βενζοδιαζεπίνες (προσπάθεια αυτοΐασης)
• Σωματικές παθήσεις και καταστάσεις: καρδιακή νόσος (25% των καρδιοπαθών πληρούν τα κριτήρια για διαταραχή πανικού), υπέρταση, κάπνισμα, άσθμα, ευερέθιστο έντερο, κεφαλαλγίες (κυρίως ημικρανίες)
Διαφορική διάγνωση:
1. Κρίσεις πανικού στα πλαίσια άλλης αγχώδους διαταραχής: τα επεισόδια εμφανίζονται σε συγκεκριμένες καταστάσεις
2. Οργανικά αίτια και ουσίες: συνυπάρχουν και άτυπα συμπτώματα όπως διαταραχές συνείδησης, αταξία
3. Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή: διαρκές και όχι παροξυσμικό άγχος
4. Άλλες ψυχιατρικές παθήσεις που εμφανίζουν στην κλινική τους εικόνα άγχος (μανία, κατάθλιψη κλπ)
Πορεία και πρόγνωση:
• Η πρόγνωση είναι γενικά καλή, λόγω αποτελεσματικών θεραπειών
• Η πορεία είναι χρόνια με διακυμάνσεις στην ένταση και τη διάρκεια των συμπτωμάτων.
• Η ποιότητα ζωής είναι παρόμοια με την κατάθλιψη, και χειρότερη από ορισμένες παθολογικές νόσους
• Πιθανό να επιπλακεί με κατάθλιψη (60%), αυτοκτονικότητα και κατάχρηση αλκοόλ/ ηρεμιστικών
• Αυτοκτονικότητα:
o 18 φορές συχνότερη η απόπειρα (20%) σε άτομα που είχαν κάποτε διαταραχή πανικού
• 3 φορές πιο συχνή σε άτομα με αμιγή διαταραχή πανικού
• 8 φορές πιο συχνή σε άτομα με διαταραχή πανικού και κατάθλιψη
• Οι ασθενείς κάνουν συχνή χρήση υπηρεσιών υγείας. Πρόκειται για την αγχώδη διαταραχή που συναντάται συχνότερα στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.
Θεραπεία:
Στόχοι: πλήρης ύφεση κρίσεων πανικού, λύση άγχους προσμονής, μείωση φοβικής αποφυγής, πρόληψη υποτροπών, καλή ανοχή στα φάρμακα, αποτελεσματική αντιμετώπιση συννοσηρών καταστάσεων
1. CBT: έχει τα καλύτερα αποτελέσματα. Τεχνικές:
a. αύξηση της ανοχής στα συμπτώματα και εκμάθηση τρόπων αντιμετώπισής τους με ελεγχόμενη πρόκληση πανικού.
b. διόρθωση των καταστροφολογικών ερμηνειών, που συντηρούν το άγχος αναμονής
c. πρόγραμμα σταδιακής έκθεσης στην περίπτωση αγοραφοβίας
2. SSRI+ ΒΔΖ: κύρια φαρμακευτική θεραπεία. Πρέπει να γίνεται σταδιακή αύξηση του SSRI λόγω κινδύνου επιδείνωσης συμπτωμάτων. Τα πρώτα αποτελέσματα εμφανίζονται μετά από 3 εβδομάδες. Συνέχιση θεραπείας, εφόσον είναι αποτελεσματική, για τουλάχιστον 8 – 12 μήνες. 30 – 90% υποτροπιάζουν μετά από διακοπή. Δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες για το πότε θα πρέπει να διακόπτεται η αγωγή.
3. TCA, MAO-I: αποτελεσματικά, αλλά λιγότερο ανεκτά
4. β- αναστολείς: μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την άμβλυνση των αυτονομικών συμπτωμάτων. Τα σοβαρά βιβλία αναφέρουν ότι οι β-αναστολείς δε βοηθούν ιδιαίτερα.
Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή
Γενικός ορισμός:
• Ανησυχία για καθημερινά προβλήματα, σε βαθμό δυσανάλογο του μεγέθους των προβλημάτων.
• Συνοδεύεται από χρόνια και έντονα συμπτώματα από το αυτόνομο νευρικό σύστημα
• Το άγχος είναι διαρκές: δεν αναδύεται μόνο κάτω από ορισμένες συνθήκες, ούτε βελτιώνεται κάτω από άλλες («ελεύθερα επιπλέον άγχος»)
Διάγνωση DSM IV
Α. Υπερβολικό άγχος και ανησυχία, τις περισσότερες ημέρες μιας περιόδου τουλάχιστον 6 μηνών, για σειρά γεγονότων ή δραστηριοτήτων
Β. Το άτομο αισθάνεται ότι είναι δύσκολο να ελέγξει την ανησυχία
Γ. Το άγχος και η ανησυχία συνδέονται με 3 ή περισσότερα από τα παρακάτω:
1. Δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθημα ότι το μυαλό αδειάζει
2. Ευερεθιστότητα λόγω
3. Νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας ή με τεντωμένα νεύρα υπερεγρήγορσης
4. Αρχική και ενδιάμεση αϋπνία, κακή ποιότητα ύπνου
5. Μυϊκή τάση λόγω
6. Εύκολη κόπωση μυϊκής έντασης
Ε. Το άγχος δεν περιορίζεται στα πλαίσια μιας διαταραχής του άξονα Ι όπως:
• Προσβολή πανικού
• Κοινωνική φοβία
• ΙΨΔ
• PTSD
• Σωματοποιητική διαταραχή
• Υποχονδρίαση
• Ανορεξία
Z. Τα παραπάνω συμπτώματα προκαλούν σημαντική έκπτωση λειτουργικότητας
Ε. Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ή σε γενική σωματική κατάσταση, ενώ δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια μιας διαταραχής της διάθεσης, ψυχωτικής διαταραχής ή διάχυτης αναπτυξιακής διαταραχής
Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 2-5% με αυστηρά κριτήρια
• Ηλικία έναρξης: 16 – 24 (μερικά ξεκινούν σε ηλικία >30)
• Φύλο: γυναίκες / άνδρες 2:1 – 3:1
Αιτιοπαθογένεια:
• Κληρονομικότητα: 6 φορές συχνότερη σε συγγενείς 1ου βαθμού (25%). Μελέτες διδύμων: ΜΖ>ΔΖ
• PET: μειωμένος μεταβολισμός στα βασικά γάγγλια και τη λευκή ουσία.
• ΗΕΓ: κατακερματισμός αρχιτεκτονικής ύπνου, μείωση, φάσης 1, 3 και REM
• Γνωσιοσυμπεριφορική θεωρία: επιλεκτική εστίαση προσοχής, διαταραχές στην επεξεργασία πληροφοριών, αρνητική εκτίμηση προσωπικών ικανοτήτων αντιμετώπισης προβλημάτων.
Συννοσηρότητα:
Στο 50 – 90% των ασθενών, πιθανό να συνυπάρχουν και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές: Συχνότερα συνυπάρχει με κοινωνική ή ειδική φοβία, διαταραχή πανικού, μείζων καταθλιπτική διαταραχή, αλλά και δυσθυμία ή διαταραχές σχετιζόμενες με τη λήψη ουσιών
Πορεία και πρόγνωση:
• Χρόνια πορεία με μικρές διακυμάνσεις, ενώ είναι πιθανό να βελτιώνεται με το χρόνο.
• Αν και συχνή διαταραχή, μόνο το 1/3 επισκέπτεται ψυχίατρο, ενώ πολλοί επισκέπτονται ιατρούς άλλων ειδικοτήτων. ~10% των ασθενών πρωτοβάθμιας περίθαλψης έχουν γενικευμένο άγχος
Θεραπεία: πρέπει να είναι μακρόχρονη, ίσως και ισόβια
• Πρώτα θα πρέπει να αποκλείονται οργανικά και λοιπά ψυχιατρικά αίτια άγχους
• ΒΔΖ: αμφιλεγόμενη η χρησιμότητά τους.
• Βουσπιρόνη: σε ηπιότερες καταστάσεις, δεν επιδρά ωστόσο στα σωματικά συμπτώματα.
• SSRIs, Βενλαφαξίνη, Ντουλοξετίνη, Μιτραζαπίνη, TCA
• CBT: μόνο από έμπειρους θεραπευτές, διότι απαιτεί συνολικό χειρισμό του ασθενή. Τεχνικές χαλάρωσης και βιοανάδραση, για τον έλεγχο σωματικών συμπτωμάτων, αναδόμηση γνωσιών περί ανικανότητας και τρόπων επεξεργασίας πληροφοριών.
• Ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία: η συνηθέστερα χρησιμοποιούμενη τεχνική
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
Διάγνωση DSM IV
Α. Είτε ιδεοληψίες είτε καταναγκασμοί, που
Β. κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της διαταραχής, το άτομο τα έχει αναγνωρίσει ως παράλογα και υπερβολικά,
Γ. προκαλούν έκδηλη ενόχληση, απαιτούν περισσότερο από μια ώρα την ημέρα και επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου.
Δ. Επί παρουσίας άλλης διάγνωσης στον άξονα Ι, το περιεχόμενό τους δεν περιορίζεται σε αυτές.
Ε. Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ούτε σε γενική σωματική κατάσταση.
Να προσδιορίζεται η περίπτωση με πτωχή εναισθησία (αναφέρεται και ως ιδεοψυχαναγκαστική ψύχωση)
Ιδεοληψίες:
1. Επαναλαμβανόμενες και επίμονες
b. σκέψεις,
c. παρορμήσεις και
d. εικόνες,
οι οποίες βιώνονται κάποιες φορές κατά τη διάρκεια της διαταραχής ως παρείσακτες, ανεπιθύμητες, απαράδεκτες ή παράλογες, βασανιστικές και απρόσφορες και προκαλούν έντονο άγχος και ενόχληση,
2. δεν αποτελούν απλά υπερβολικές ανησυχίες για πραγματικά προβλήματα
3. το άτομο αναγνωρίζει ότι είναι προϊόν του δικού του νου,
4. προσπαθεί να τις αγνοήσει ή να τις καταστείλει ή να τις εξουδετερώσει με άλλες σκέψεις ή πράξεις
Καταναγκασμοί:
1. Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοερές πράξεις, τις οποίες το άτομο αισθάνεται αναγκασμένο να εκτελέσει, σαν απάντηση μιας ιδεοληψίας ή σύμφωνα με αυστηρούς κανόνες,
2. αποβλέπουν στην αποτροπή ή μείωση της ενόχλησης, ή στην αποτροπή κάποιου απευκταίου γεγονότος ή κατάστασης, είναι όμως παράλογες και υπερβολικές.
Επιπρόσθετα κλινικά χαρακτηριστικά:
• Ο ασθενής αρχικά προσπαθεί να αντισταθεί, αλλά με την πάροδο της νόσου σχεδόν παραδίδεται
• Μερικοί εμφανίζουν τα συμπτώματα σε συγκεκριμένο περιβάλλον (30% μόνο στο σπίτι τους)
• <5 data-blogger-escaped-br=""> • Στο 25% υπάρχουν μόνο ψυχαναγκασμοί ή σπανιότερα μόνο ιδεοληψίες
Πυρηνικά χαρακτηριστική της ιδεοψυχαναγκαστικής σκέψης:
• Παθολογική εκτίμηση του κινδύνου*
• Παθολογική αμφιβολία
• Αίσθημα του ημιτελούς
*Μαγική σκέψη, σύντηξη σκέψης – πράξης
Συχνότερες ιδεοληψίες:
1. Μόλυνσης
2. Ελέγχου
3. Ταξινόμησης
4. Βιαιότητας
5. Κοινωνικά απαράδεκτης συμπεριφοράς
6. Παθολογικής αμφιβολίας
Στο 60% υπάρχουν πολλαπλές ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμοί
Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 2,5%
• Ηλικία:
o έναρξη στα 21 – 25.
o Μερικά αγόρια και σπανιότερα κορίτσια, εμφανίζουν συμπτώματα πριν τα 10, με τελετουργίες συμμετρίας, ενώ αργότερα μπορεί να προστεθούν ιδεοληψίες.
• Φύλο: γυναίκες / άνδρες: 1:1 (ελαφρά υπερίσχυση γυναικών)
Πορεία: Έναρξη σε μερικά αγόρια και σπανιότερα κορίτσια με συμπτώματα πριν τα 10, με τελετουργίες συμμετρίας, ενώ αργότερα μπορεί να προστεθούν ιδεοληψίες. Στο 50% των ενηλίκων έναρξη μετά από ψυχοπιεστικό συμβάν. Έναρξη επίσης ή επιδείνωση κατά την κύηση. Οι άλλοι μισοί εν αιθρία. Πορεία χρόνια με διακυμάνσεις ή με εξάρσεις και υφέσεις.
Θετικοί προγνωστικοί δείκτες:
1. Έναρξη σε μεγαλύτερη ηλικία
2. Εντοπίζεται εκλυτικός παράγοντας
3. Ήπια συμπτωματολογία
4. Δεν υπάρχουν ιδιαίτερα παράδοξες ιδέες
5. Δεν υπάρχουν νοσηλείες στο ιστορικό
6. Μη ύπαρξη διαταραχής προσωπικότητας
7. Αρνητικό οικογενειακό ιστορικό
8. Πορεία με εξάρσεις και υφέσεις
Αιτιοπαθογένεια:
1. Κληρονομικότητα:
b. Οικογενειακές μελέτες:
i. 3-5 φορές συχνότερη σε συγγενείς ατόμων με ΙΨΔ
ii. Συγγενείς ατόμων με ΙΨΔ εμφανίζουν συχνότερα GAD, Tourette, δυσμορφοφοβία, υποχονδρίαση, διαταραχές πρόσληψης τροφής και συνήθειες όπως ονυχοφαγία.
c. Μελέτες διδύμων: ΜΖ>ΔΖ
2. Περιβάλλον:
a. ψυχοπιεστικά γεγονότα: προηγούνται στο μισό των περιπτώσεων
b. κύηση: Στο 1/3 των γυναικών ξεκινούν τα συμπτώματα κατά την κύηση, η οποία και τα επιδεινώνει.
3. Νευροβιολογικοί παράγοντες:
a. Σεροτονινεργική δυσλειτουργία. Ενδείξεις: αποτελεσματικότητα σεροτονινεργικών φαρμάκων, έναντι φαρμάκων που δρουν σε άλλα νευρομεταβιβαστικά συστήματα, μείωση επιπέδων HIAA στο ΕΝΥ μετά από επιτυχή θεραπεία με χλωριμιπραμίνη
b. Δυσλειτουργία φλοιοραβδωτών κυκλωμάτων και μικρότερη συμμετοχή κυκλωμάτων της αμυγδαλής, όπως στις λοιπές αγχώδεις διαταραχές (Σολδάτος: βασικά γάγγλια – μεταιχμιακό σύστημα – προμετωπιαίος). Ενδείξεις:
i. PET αυξημένη δραστηριότητα στους μετωπιαίους λοβούς, τα βασικά γάγγλια (ειδικά τον κερκοφόρο πυρήνα) και την έλικα του προσαγωγίου.
ii. CTκαι MRI αμφοτερόπλευρα μικρότεροι κερκοφόροι πυρήνες.
c. Νευροανοσολογία, ενδείξεις: στρεπτοκοκκική λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει ρευματικό πυρετό, που επιπλέκεται κατά 10 – 30% με χορεία Sydeham, η οποία συχνά εμφανίζει συμπτώματα ΙΨΔ.
d. Νευροενδοκρινολογία: θετική δοκιμασία καταστολής με δεξαμεθαζόνη στο 1/3 των ασθενών
e. Νευρολογική εξέταση: Αυξημένη συχνότητα νευρολογικών σημείων.
f. ΗΕΓ: αυξημένη συχνότητα μη ειδικών αλλοιώσεων και ταχύτερη επέλευση ύπνου REM
Συννοσηρότητα:
1. Κατάθλιψη 70%
2. Άλλες αγχώδεις διαταραχές (κυρίως κοινωνική φοβία)
3. Διαταραχές προσωπικότητας: συνυπάρχουν στο 50%, αλλά μόνο 10 – 25% έχουν ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας
4. Διαταραχές σχετιζόμενες με το αλκοόλ
Διαφορική διάγνωση:
Α. Διαταραχές ιδεοψυχαναγκαστικού φάσματος
1. Νόσος Tourette (50% έχουν συμπτώματα ΙΨΔ)
2. Διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων
a. παθολογική χαρτοπαιξία
b. διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή
c. κλεπτομανία
d. πυρομανία
e. τριχοτιλλομανία
3. Διαταραχές πρόσληψης τροφής
4. Δυσμορφοφοβία
5. Υποχονδρίαση
6. Αποπροσωποποίηση
7. Παθολογική ζηλοτυπία
8. Διαταραχές σεξουαλικής προτίμησης
Β. Οργανικές διαταραχές με ιδεοψυχαναγκαστική συμπτωματολογία:
χορεία Sydeham, επιληψία κροταφικού λοβού, εγκεφαλίτιδες, ουσίες (αμφεταμίνες), νόσος Pick
Γ. Σχιζοφρένεια (15% εμφανίζουν συμπτώματα ΙΨΔ)
Δ. Αγχώδεις διαταραχές
Θεραπεία:
SSRIs:
• Θεραπεία πρώτης εκλογής
• Απαιτούνται μεγαλύτερες δόσεις
• Διάρκεια θεραπείας τουλάχιστον 2 – 3 μήνες
• Ποσοστό ανταπόκρισης: οι μισοί ασθενείς βελτιώνονται κατά 30 – 60%
Στρατηγικές επί φτωχής ανταπόκρισης:
1. αλλαγή σε άλλον SSRI
2. Επί αποτυχίας: SSRI p.o. + χλωριμιπραμίνη I.V. (σε χαμηλή δόση, για την αποφυγή σεροτονινεργικού συνδρόμου), για 2 εβδομάδες
3. Επί αποτυχίας: SSRI + άτυπο ΑΨ (ειδικά αν υπάρχουν τικ) σε μικρές δόσεις ή λίθιο (ειδικά αν υπάρχει κατάθλιψη) ή Βουσπιρόνη
4. Επί αποτυχίας: Νευροψυχοχειρουργική επέμβαση: τομή με Laser στη μονήρη έλικα υπό την καθοδήγηση MRI.
5. Deep Brain Stimulation.
Ενδείξεις νευροψυχοχειρουργικής επέμβασης:
1. αυτοκτονικότητα
2. σημαντική αναπηρία
3. αποτυχία 2 διαφορετικών SSRI
4. αποτυχία 3 διαφορετικών φαρμακευτικών συνδυασμών
5. αποτυχία CBT
CBT:
• Παρόμοια αποτελεσματικότητα με φάρμακα, η οποία επιφέρει παρόμοιες νευροαπεικονιστικές αλλαγές
• Καλύτερη αποτελεσματικότητα στους ψυχαναγκασμούς παρά στις ιδεοληψίες
Μέθοδος:
• εμπόδιση ακύρωσης της ιδεοληψίας με ψυχαναγκαστικές πράξεις
• εκπαίδευση στην αγνόηση των ιδεών αυτών και στην αποδοχή τους ως μη επικίνδυνες
Ψυχανάλυση: αβέβαιη αποτελεσματικότητα. Ίσως συμπληρωματικά, να συνυπάρχει διαταραχή προσωπικότητας
Διαταραχή stress μετά από ψυχοτραυματισμό
Διάγνωση DSM IV:
Α. Το άτομο έχει εκτεθεί σε τραυματικό γεγονός
• κατά το οποίο απειλούταν η ζωή ή τραυματίστηκε σοβαρά ο ίδιος ή κάποιος άλλος, στον οποίο μπορεί να επήλθε ο θάνατος.
• και αντέδρασε με έντονο φόβο, αίσθημα αβοηθησίας ή τρόμο
Β. Το τραυματικό γεγονός αναβιώνεται επίμονα με τουλάχιστον 1 από τους παρακάτω τρόπους:
1. Επαναλαμβανόμενες και παρείσακτες ενοχλητικές ανακλήσεις με εικόνες, σκέψεις και αντιλήψεις
2. Αναβιώσεις του γεγονότος με παραισθήσεις ή ψευδαισθήσεις και αποσυνδετικά επεισόδια
3. Επανειλημμένα ενοχλητικά όνειρα του γεγονότος
4. Έντονη ενόχληση κατά την έκθεσή του σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του γεγονότος
5. Σωματική αντίδραση κατά την έκθεσή του σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του γεγονότος
Γ. Επίμονα συμπτώματα υπερεγρήγορσης, όπως φαίνεται από τουλάχιστον 2 από τα παρακάτω:
1. Υπερβολική απάντηση στο ξάφνιασμα (υπερεκπληξία)
2. Υπερεπαγρύπνηση
3. Ευερεθιστότητα ή εκρήξεις θυμού
4. Αρχική ή ενδιάμεση αϋπνία
5. Δυσκολία συγκέντρωσης
Δ. Επίμονη αποφυγή ερεθισμάτων συνδεόμενων με το τραύμα και παράλυση της γενικής απαντητικότητας, όπως φαίνεται από τουλάχιστον 3 από τα ακόλουθα:
1. Προσπάθειες να αποφύγει σκέψεις, αισθήματα ή συζητήσεις που σχετίζονται με το τραύμα
2. Προσπάθειες να αποφύγει δραστηριότητες, τόπους ή άτομα που προκαλούν ανακλήσεις του τραύματος
3. Ανικανότητα να ανακαλέσει κάποια σημαντική πλευρά του τραύματος (ψυχογενής αμνησία)
4. Σαφής μείωση της συμμετοχής σε σημαντικές δραστηριότητες
5. Αίσθημα απομάκρυνσης ή αποξένωσης από τους άλλους
6. Περιορισμένο εύρος συναισθήματος
7. Αίσθηση σμίκρυνσης του μέλλοντος
Ε. Διάρκεια μεγαλύτερη από 1 μήνα όλων των παραπάνω
ΣΤ. Η διαταραχή προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της λειτουργικότητας
Οξεία: διάρκεια < 3 μήνες
Χρόνια: διάρκεια ≥ 3 μήνες
Με καθυστερημένη έναρξη: έναρξη συμπτωμάτων μετά από 6 μήνες
Επιδημιολογία:
• Δια βίου επιπολασμός: 1 – 3 %
• Ηλικίες: κυρίως νέοι ενήλικες
• Φύλο:
o γυναίκες/ άνδρες: 2 : 1.
o Οι άνδρες βιώνουν περισσότερα, οι γυναίκες σοβαρότερα στρεσογόνα γεγονότα
• Συχνότερη σε στρατιώτες εμπόλεμης ζώνης και επιζώντες καταστροφής
Αιτιοπαθογένεια:
• Η κορτιζόλη εξισορροπεί την υπεραδρενεργική κατάσταση σε συνθήκες αυξημένου στρες, προστατεύοντας το μεταιχμιακό σύστημα από το να καταγράψει με υπερβολικό τρόπο τις συνθήκες που παρουσιάστηκε ο κίνδυνος.
• Χαμηλά επίπεδα κορτιζόλης ίσως επιτρέψουν την έντονη καταγραφή των συνθηκών στις οποίες παρουσιάστηκε ο κίνδυνος στον ιππόκαμπο (κλασική εξάρτηση), ο οποίος μπορεί μελλοντικά να εκτιμήσει αθώες συνθήκες, ως υπερβολικά επικίνδυνες (γενίκευση), αποτρέποντας ουσιαστικά την οποιαδήποτε δραστηριότητα ή κινητοποιώντας έντονες αυτονομικές αντιδράσεις.
• Οι αναβιώσεις υπό ασφαλείς συνθήκες (πχ. εφιάλτες στον ύπνο), ίσως αντικατοπτρίζουν την προσπάθεια του εγκεφάλου να απευαισθητοποιηθεί και να αποσυνδέσει τις αναμνήσεις από την υπερβολική αυτονομική αντίδρασή του σε αυτές.
• Η αυξημένη εγρήγορση και η επιλεκτική προσοχή σε δυνητικά επικίνδυνα ερεθίσματα, αποτυπώνεται σε μελέτες προκλητών δυναμικών, όπου ασθενείς με PTSD αγνοούν ουδέτερα ερεθίσματα, ενώ αντιδρούν εξαιρετικά έντονα σε απειλητικά ερεθίσματα
Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη PTSD:
1. Ισχυρό τραυματικό γεγονός
2. Παρουσία και παλαιότερων τραυματικών εμπειριών
3. Απουσία κοινωνικού υποστηρικτικού συστήματος
4. Εξαρτητικά ή ιδεοληπτικά στοιχεία προσωπικότητας
5. Χαμηλή κορτιζόλη αίματος
Πορεία και πρόγνωση:
• 10% μεταπίπτει σε χρονιότητα, ειδικά αν οι αποφυγές είναι εκτεταμένες
• Συχνά επιπλέκεται με κατάθλιψη, κατάχρηση και εξάρτηση από αλκοόλ
Θεραπεία:
Α. Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία
• Απαιτεί ενεργή συμμετοχή του θεραπευτή
• Απαιτεί τη δημιουργία υποστηρικτικού και ασφαλούς κλίματος και χρήση τεχνικών σταδιακής έκθεσης και απευαισθητοποίησης για την αντιμετώπιση των αποφυγών με:
o σαφείς αναφορές και επεξεργασία των λεπτομερειών του τραύματος
o διεξοδική αναβίωση στη φαντασία
o ενθάρρυνση για λεκτικοποίηση της εμπειρίας
o έλεγχο της πραγματικότητας ως προς τις γενικεύσεις
o έκθεση ως προς τις αποφυγές
Οι τεχνικές αυτές έχουν την καλύτερη τεκμηρίωση
• Έλεγχος πραγματικότητας για την αντιμετώπιση γενικεύσεων
• Να περιλαμβάνονται σωματικοί μηχανισμοί αντίδρασης
• Να λαμβάνεται υπόψιν, ότι ο ασθενής αντιστέκεται στη θεραπεία με το να αγνοεί τα θετικά ερεθίσματα
Β. Άλλες ψυχοθεραπείες:
• Γνωσιακή και ψυχοδυναμική θεραπεία: διερευνάται η σημασία που δίνει ο ασθενής στην εμπειρία αυτή
• Τεχνικές χαλάρωσης
• Τεχνικές ενοφθαλμισμού stress
• EMDR
Ιδιαίτερα σημεία προσοχής:
• Υπάρχει κίνδυνος να χαθεί ο εστιασμός από το μείζον γεγονός, επειδή αυτό βολεύει τόσο τον ασθενή, όσο και τον ίδιον το θεραπευτή.
• Δεν είναι το ίδιο το τραυματικό γεγονός που πρέπει να διερευνηθεί, αλλά η ανάμνησή του, η οποία θα πρέπει να ελεγχθεί.
• Να επιτραπεί η πλήρης βίωση των συναισθημάτων για το γεγονός, ώστε να επέλθει η φυσιολογική λύση του τραύματος.
Γ. Φάρμακα:
• Μόνο η σερτραλίνη έχει επαρκή τεκμηρίωση (μπορεί όμως να αυξήσει τους εφιάλτες)
• Οι ΒΔΖ δε φαίνεται να βοηθούν ιδιαίτερα. Μπορεί να προκαλέσουν άρση αναστολών και επιθετικότητα
Να συνδυάζονται με ψυχοθεραπεία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.