Αυτοκτονία και παράγοντες κινδύνου

Η αυτοκτονία αποτελεί τη δέκατη αιτία θανάτου παγκοσμίως και την ενδέκατη στις ΗΠΑ. Κάθε 18 λεπτά κάποιο άτομο αυτοκτονεί και τα τελευταία 25 χρόνια οι αυτοκτονίες έχουν αυξηθεί. Στην Ευρώπη οι χώρες με τις περισσότερες αυτοκτονίες είναι η Φινλανδία, η Δανία και η Αυστρία, ενώ στις χώρες της Μεσογείου (Ελλάδα, Ιταλία, Πορτογαλία και Ισπανία) και του Ηνωμένου Βασιλείου, οι αυτοκτονίες είναι λιγότερες. Η Ελλάδα, με δείκτη 3,3/100.000 άτομα, ήταν το 1984 η χώρα με το χαμηλότερο δείκτη αυτοκτονίας στην ΕΕ. Στα τέλη του 90, ο δείκτης είχε μειωθεί ακόμη περισσότερο στο 2,8. (Εδώ θα πρέπει να έχουμε υπόψη και τις πιέσεις που ασκούνται πολλές φορές από τις οικογένειες των θυμάτων προς τους αντίστοιχους φορείς για αλλαγή της αιτίας θανάτου  που πιστεύεται ότι θα στιγματίσει την οικογένεια  εξαιτίας  θρησκευτικών - πολιτισμικών αιτιών. Όλα τα ανωτέρω έχουν σαν αποτέλεσμα συχνά να αλλοιώνονται τα στατιστικά στοιχεία).

Οι γυναίκες έχουν υψηλότερους δείκτες απόπειρας αυτοκτονίας από τους άντρες, ενώ οι συντελεσθείσες αυτοκτονίες είναι περισσότερες στους άντρες (4:1). Η συχνότητα των αποπειρών, αλλά όχι οι αυτοκτονίες, μειώνονται με την αύξηση της ηλικίας. Οι γυναίκες προτιμούν τη δηλητηρίαση με φάρμακα, κατάσταση που μπορεί να αντιμετωπιστεί ιατρικά και να μην καταλήξει σε θάνατο. Οι άντρες διαλέγουν βίαιες μεθόδους αυτοκτονίας που οδηγούν συχνότερα στο θάνατο. Επίσης, μεταξύ των αντρών η αυτοκτονία δεν είναι αποδεκτή.

Με την πάροδο της ηλικίας, παρατηρείται αύξηση των αυτοκτονιών. Η μεγαλύτερη επίπτωση της αυτοκτονίας παρατηρείται στους άνω των 65 ετών. Ο αυτοκτονικός ιδεασμός στις μεγάλες ηλικίες είναι πολύ υψηλός, με 15% των ατόμων 80-85 ετών να εκφράζουν ευχές θανάτου. 

Οι απόπειρες αυτοκτονίας είναι συχνότερες σε νέες γυναίκες. Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι αυτοκτονίες των εφήβων και των νέων , που μπορεί να αποδοθεί σε αύξηση της χρήσης αλκοόλ, ασταθείς διαπροσωπικές σχέσεις, ανεργία, οικονομική κρίση, ασταθείς διαπροσωπικές σχέσεις. Η αυτοκτονικότητα κορυφώνεται την εποχή της μεγαλύτερης ηλιοφάνειας. 

Οι ψυχικές διαταραχές εμπλέκονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην αυτοκτονικότητα. Στις Δυτικές χώρες, το 91-94% των ατόμων που αυτοκτονούν ή κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας πληρούν τα κριτήρια για μια τουλάχιστον ψυχική διαταραχή σύμφωνα με τα ταξινομικά συστήματα DSM-IV και ICD-10. Η καταθλιπτική διαταραχή συμμετέχει σε ποσοστό 50-70%, η σχιζοφρένεια κατά 10-15% και η εξάρτηση/κατάχρηση ουσιών κατά 17-28%. Με μέθοδο ψυχολογικής αυτοψίας, 93-100% των αυτοκτονιών σχετίζονται με ψυχική διαταραχή.                                                                                                         Έως 80% των καταθλιπτικών ασθενών εμφανίζουν αυτοκτονικό ιδεασμό, ο οποίος αποτελεί εξάλλου διαγνωστικό κριτήρια για τη μείζονα κατάθλιψη. Η αντρική κατάθλιψη συνδέεται συχνότερα με αυτοκτονία λόγω ταυτόχρονης χρήσης αλκοόλ, χαμηλό έλεγχο παρορμητικότητας και εκρήξεις θυμού και βιαιότητας.  Έχει υπολογιστεί ότι 67% των αυτοκτονιών συνδέονται με συναισθηματικές διαταραχές, 25% των καταθλιπτικών κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας και 15% καταλήγουν αυτοκτονώντας. Ο κίνδυνος αυτοκτονίας συνδέεται με τη σοβαρότητα της νόσου. Μεταξύ των σχιζοφρενών, 10% περίπου αυτοκτονούν και τουλάχιστον 33% επιχειρούν απόπειρα σε κάποια στιγμή της ζωής τους. 45% αυτών που αυτοκτονούν έχουν στο ιστορικό τους απόπειρα αυτοκτονίας και 42% καταθλιπτικά συμπτώματα με αυτοκτονικό ιδεασμό. Ένα μεγάλο ποσοστό αυτών που αυτοκτονούν το κάνουν λίγο πριν, λίγο μετά ή κατά τη διάρκεια της πρώτης νοσηλείας. Αυτό συνδέεται με την απελπισία της προοπτικής να πάσχουν από μια χρόνια νόσο ή την αδυναμία τους να ανταπεξέλθουν στα κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα που προκαλεί η νόσος. 

Αυξημένο κίνδυνο αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς διαθέτουν: Άνδρες >45 ετών, Διαζευγμένοι ή χήροι, Άνεργοι, με ιστορικό συγκρουσιακών διαπροσωπικών σχέσεων, με χαοτικό ή συγκρουσιακό οικογενειακό υπόβαθρο, με κατάθλιψη, ψύχωση, διαταραχή προσωπικότητας, Κατάχρηση αλκοόλ, Εξάρτηση από φάρμακα, Χρόνια νόσο, χρόνιο πόνο, νευρολογικές διαταραχές. Ακόμη: θρησκευτικοί παράγοντες, ιστορικό αυτοκτονίας στην οικογένεια, μετανάστευση. Το πρόβλημα είναι πως η μη διαπίστωση παραγόντων υψηλού κινδύνου δε σημαίνει πως δεν υπάρχει κίνδυνος αυτοκτονίας.