Τί είναι ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες, δηλαδή ιδέες, σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις αιφνίδιας εισβολής, επίμονες και επαναλαμβανόμενες που, συνήθως βιώνονται από τον ασθενή ως παρείσακτες, ανεπιθύμητες, παράλογες, απαράδεκτες και βασανιστικές. Συνήθως, οι ιδεοληψίες οδηγούν σε ψυχαναγκασμούς, δηλαδή επαναλαμβανόμενες σκόπιμες συμπεριφορές ή νοητικές διεργασίες με τελετουργικό χαρακτήρα, που αποσκοπούν στην ακύρωση των ιδεοληψιών και στη μείωση του άγχους που προκαλούν οι ιδεοληψίες. 

Τα πιο συχνά θέματα των ιδεοληψιών είναι κατά σειρά συχνότητας: μόλυνσης, ελέγχου, ταξινόμησης, βιαιότητας, κοινωνικά απαράδεκτης συμπεριφοράς, παθολογικής αμφιβολίας. Στο 65% των περιπτώσεων υπάρχουν πολλαπλές ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμοί. Το 70% των περιπτώσεων εμφανίζουν και ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμούς, ενώ οι υπόλοιποι μόνο ψυχαναγκασμούς ή σπανιότερα μόνο ιδεοληψίες. Για παράδειγμα, ο ασθενής μπορεί να αναρωτιέται αν έσβησε την κουζίνα (ιδεοληψία) και να ελέγχει πολλές φορές, συχνά με τελετουργικό τρόπο, το διακόπτη. Το άτομο αναγνωρίζει ότι η συμπεριφορά του είναι υπερβολική ή μη ρεαλιστική αλλά δεν μπορεί να την σταματήσει. 

Αρχικά, ο ασθενής προσπαθεί να αντισταθεί στις ιδεοληψίες και τους ψυχαναγκασμούς, αλλά καθώς η νόσος εξελίσσεται χαλαρώνει την αντίδρασή του και μετά από χρόνια είναι απολύτως παραδομένος στις ιδεοληψίες και τους ψυχαναγκασμούς. Η επίγνωση της νοσηρότητας της κατάστασής του, παρότι θεωρείται σημαντική για τη διάγνωση, συχνά είναι ατελής, ιδίως σε περιόδους που οι ιδεοληψίες είναι έντονες. Πολλοί εμφανίζουν τα συμπτώματα μόνο σε συγκεκριμένο περιβάλλον, για παράδειγμα ένα 32% εμφανίζει τα συμπτώματα μόνο κατ’ οίκον. Περίπου 6% των ασθενών, κυρίως άντρες εμφανίζουν ψυχαναγκαστική βραδύτητα, κάνοντας τα πάντα βασανιστικά αργά. 

Πυρηνικά χαρακτηριστικά της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής είναι: α) η παθολογική εκτίμηση του κινδύνου, εδώ ανήκει και η παθολογική εκτίμηση της επικινδυνότητας της σκέψης, β) η παθολογική αμφιβολία , που διερευνά  όλα τα πιθανά και απίθανα εναλλακτικά σενάρια μιας υπόθεσης (ή αδυναμία ολοκλήρωσης) και γ) το αίσθημα του ατέλειωτου, δηλαδή πως όλα πρέπει να γίνουν όπως πρέπει.