Αιτιοπαθογένεια Σχιζοφρένειας

Αλληλεπίδραση γενετικής ευαλωτότητας με περιβαλλοντικούς παράγοντες σε διάφορα στάδια:
• Κατά την εμβρυική ανάπτυξη (περιγεννητικές επιπλοκές, ιογενείς λοιμώξεις, στρες και κακή διατροφή της μητέρας), που εκδηλώνεται με ανωμαλίες ή καθυστέρηση στη νευροανάπτυξη.
• Κατά την παιδική ηλικία (κακό αναπτυξιακό περιβάλλον, κακή ανατροφή, κακοποίηση και λοιπά τραύματα), που εκδηλώνεται με ήπια ελλείμματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, χαμηλή επίδοση στο σχολείο, ήπια γνωσιακά ελλείμματα.
• Κατά την ενηλικίωση (κατάχρηση ουσιών, μετανάστευση, αστικοποίηση, κοινωνικός αποκλεισμός και άλλα ψυχοπιεστικά γεγονότα), που εκδηλώνεται με πρόδρομα συμπτώματα σχιζοφρένειας και εξελίσσονται σε σχιζοφρένεια.


ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Ενδείξεις γενετικής προδιάθεσης:
Μελέτες οικογενειών:
• Σχετικός κίνδυνος για συγγενείς 1ου βαθμού: 10
• Πιθανότητα νόσησης: 2 γονείς 46%, 1 γονιός 13%, αδερφός 9%, συγγενείς 2ου βαθμού 3%
• Υγιείς συγγενείς ασθενών εμφανίζουν γνωσιακά ελλείμματα και παρόμοιες αλλά ηπιότερες μορφολογικές εγκεφαλικές αλλοιώσεις
• Αυξημένος κίνδυνος νόσησης για παιδιά, που ο πατέρας ήταν >60 χρονών κατά τη γέννησή τους.
Μελέτες υιοθεσίας:
• Υιοθετημένα άτομα με σχιζοφρενικό βιολογικό και υγιή θετό γονέα: σχετικός κίνδυνος 3,5 (δηλαδή μικρότερος από το 10 που θα είχε στην περίπτωση που μεγάλωνε με το βιολογικό γονέα). Αυξημένος κίνδυνος ωστόσο για σχιζότυπη διαταραχή και ψυχωτικού φάσματος εκδηλώσεις, αλλά μόνο αν μεγαλώνουν σε οικογένειες με διαταραγμένη επικοινωνία.
• Υιοθετημένα άτομα με υγιή βιολογικό και σχιζοφρενή θετό γονέα: χωρίς αυξημένο κίνδυνο νόσησης.
• Υιοθετημένα άτομα με σχιζοφρένεια έχουν 5 φορές συχνότερα βιολογικούς παρά θετούς γονείς με σχιζοφρένεια.
Μελέτες διδύμων:
• Πιθανότητα νόσησης διδύμων: μονοζυγωτικοί: 50% (ανεξαρτήτως αν μεγαλώνουν σε διαφορετικές οικογένειες λόγω υιοθεσίας), διζυγωτικοί 10-15%
• Κληρονομησιμότητα: 81%, περιβαλλοντικοί παράγοντες: 11%

Γονίδια (σχετικός κίνδυνος <2,5)
Συνοπτικά επηρεάζουν την ανάπτυξη και δικτύωση των νευρώνων, ασκώντας παράλληλα έμμεσο έλεγχο στη γλουταμινεργική και ντοπαμινεργική νευρομεταβίβαση. Μολονότι ο ενδείξεις είναι ισχυρές, δεν έχει βρεθεί κάποια ‘παθογόνος’ παραλλαγή εντός αυτών τω γονιδίων. Ο υποψήφιος απλότυπος και στις πιο πειστικές έρευνες δίνει σχετικό κίνδυνο νόσησης <2,5 και δύσκολα ανάγεται στην περιοχή που καθόρισε η διαδικασία γενετικής σύνδεσης που προηγήθηκε. Γενικά πιθανολογείται η αθροιστική αλληλοεξαρτώμενη δράση πολλών γονιδίων μικρής διεισδυτικότητας. Αυτά επιδρούν σε διάφορα επίπεδα νευρωνικής εγκεφαλικής οργάνωσης από τα πλέον στοιχειώδη (ανάπτυξης και δικτύωσης νευρώνων, νευρομεταβίβασης) ως τα πλέον πολύπλοκα (νευρωνικών κυκλωμάτων, μνήμης, ευφυΐας, σκέψης κ.τ.λ.)
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΜΒΡΥΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Ψυχοπιεστικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες κατά την εγκυμοσύνη​
• Εγκυμοσύνη σε περιόδους λιμού και πολέμων διπλασιάζει το σχετικό κίνδυνο (κακή διατροφή μητέρας)
• Ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη επίσης διπλασιάζει το σχετικό κίνδυνο, αλλά μάλλον σχετίζεται με τη μητέρα, το παιδί ή τη διαταραγμένη σχέση μητέρας – παιδιού.

Προγεννητικές λοιμώξεις
Ενδείξεις:
• Άτομα με σχιζοφρένεια γεννιούνται κυρίως το χειμώνα
• 2πλάσια πιθανότητα για άτομα που εκτέθηκαν σε επιδημία ίωσης κατά το 2ο τρίμηνο κύησης, ή η διατροφή της μητέρας ήταν φτωχή.
• 7πλάσια πιθανότητα για άτομα με οροθετικές μητέρες στον ιό της γρίπης Α κατά το 1ο τρίμηνο.​
Υποθέσεις σχετικά με το ρόλο των προγεννητικών λοιμώξεων:
• ο ιός προκαλεί απευθείας νευροαναπτυξιακές βλάβες​
• τα μητρικά αντισώματα έναντι του ιού επιδρούν στο έμβρυο​
• τα συνακόλουθα στης λοίμωξης, όπως ο πυρετός, η υποξία και τα φάρμακα επιδρούν στο έμβρυο

Περιγεννητικές επιπλοκές (διπλασιάζουν το σχετικό κίνδυνο νόσησης)​​
• Επιπλοκές κατά την κύηση: αιμορραγία, προεκλαμψία, ΣΔ, ασυμβατότητα Rhesus
• Παρεκκλίσεις κατά την εμβρυική ανάπτυξη που εκδηλώνονται με χαμηλό ΣΒ, μικρή κεφαλική περίμετρο
• Κατά τον τοκετό: η εμβρυική ασφυξία, που προσβάλλει ιδιαίτερα τον ιππόκαμπο και τον κροταφικό λοβό, επείγουσα καισαρική τομή.
Η πιθανότητα νόσησης μετά από έκθεση σε ΠΕ είναι αυξημένη αλλά μικρής εμβέλειας. Μη ειδικοί παράγοντες κινδύνου. Πιθανότατα αποτελούν απλώς δείκτη άλλης υποκείμενης παθοφυσιολογίας. Σχετίζονται και με συναισθηματικές διαταραχές, καθώς και με μη ψυχιατρικές διαταραχές.​



ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ​
​
• Προβληματική σχέση μητέρας-παιδιού και γενικότερα διαταραγμένη ενδοοικογενειακή επικοινωνία
• Προβληματικό οικογενειακό περιβάλλον (από μελέτες υιοθεσίας παιδιών με σχιζοφρενείς βιολογικές μητέρες)
• Υψηλό εκφραζόμενο συναίσθημα (επικριτική και υπερπροστατευτική συμπεριφορά) σχετίζεται με περισσότερες υποτροπές, αλλά όχι με την εμφάνιση νόσου.
• Ψυχοπιεστικά γεγονότα (κακοποίηση, τραύμα) σχετίζονται τόσο με την έναρξη όσο και με την εμφάνιση υποτροπών.
• Εγκεφαλικό τραύμα (σχετικός κίνδυνος: 2,3)​



ΟΨΙΜΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Ψυχοδραστικές ουσίες
• Αυξημένος κίνδυνος νόσησης, ειδικά σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό σχιζοφρένειας.
• Κάνναβη: συσχέτιση με εξάρσεις, αλλά και με εμφάνιση σχιζοφρένειας. Ο σχετικός κίνδυνος είναι μέχρι τριπλάσιος για άτομα που έκαναν συστηματική χρήση κάνναβης από την εφηβεία.
• Αμφεταμίνες: αυξάνουν τόσο την πιθανότητα, όσο και τη διάρκεια νόσησης (εννοεί μάλλον τα οξέα επεισόδια), ειδικά σε άτομα με σχιζοτυπικά χαρακτηριστικά ή με θετικό οικογενειακό ιστορικό ψυχωτικής διαταραχής.
Θεωρία ντοπαμινεργικής υπερευαισθητοποίησης: Επαναλαμβανόμενος βραχύς ερεθισμός με ντοπαμινεργικούς αγωνιστές, (κοκαΐνη, αμφεταμίνες, κάνναβη), προκαλεί μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του ντοπαμινεργικού μεταιχμιακού συστήματος, με αποτέλεσμα να αντιδρά υπερβολικά σε ψυχοπιεστικές συνθήκες και να εκδηλώνει ψυχωτικά συμπτώματα. Για παράδειγμα σε εξαρτημένα από κοκαΐνη άτομα αρκούν όλο και μικρότερες δόσεις για να εκλυθούν ψυχωσικά συμπτώματα.

Αστικοποίηση
Διπλάσιος κίνδυνος σε παιδιά που μεγάλωσαν σε μεγάλα αστικά κέντρα. Πιθανολογούνται:
• ευκολότερη περιγεννητική λοίμωξη,
• μολυσματικοί παράγοντες που σχετίζονται με το συνωστισμό σε μεγαλουπόλεις
• επιλεκτική μετανάστευση στις πόλεις ατόμων με αυξημένη προδιάθεση ψυχικής νόσου .
• Διαφορές ποιότητας και διαθεσιμότητας ψυχιατρικών υπηρεσιών μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών

Μετανάστευση: όσο μικρότερη και απομονωμένη η κοινότητα μεταναστών, τόσο μεγαλύτερη η επίπτωση. Ειδικότερα φαίνεται η επίπτωση να αυξάνεται όταν:
• Ο επιπολιτισμός (acculturation) είναι ταχύς
• Συνυπάρχει βίαιη αποκοπή από το οικείο κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον
• Οι δεσμοί μεταξύ των ατόμων της ίδιας πολιτισμικής καταγωγής δεν είναι ισχυροί
• Απουσιάζει ένα συνεκτικό οικογενειακό σύστημα